Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Blaðsíða 109

Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Blaðsíða 109
Fa s i s m i f o r t í ð a r o g b l i k u r v i ð s j ó n a r r ö n d TMM 2018 · 4 109 Fasísk hreyfing stofnuð á Íslandi árið 1933 Ísland á sér, líkt og mörg önnur lönd á uppgangsárum fasisma í aðdraganda seinni heimsstyrjaldarinnar, sögu um stuðning við eða andúð á fasisma. Hall- dór Laxness skrifar t.d. á þá leið í smásögu sinni „Ósigur ítalska loftflotans í Reykjavík 1933“ að Íslendingar skilji ekki hina dýpri merkingu einkennis- búninga og þaðan af síður virðingarröð þeirra, en sagan birtist í Rauðum pennum árið 1938.10 Íslendingum er vorkunn og þeir hafa sínar málsbætur í þessu, segir þar líka og því til skýringar: „Ísland er eina landið í heiminum þar sem hermenn eru ekki til, og því hefir þessi fátæka þjóð orðið að fara á mis við þann alkunna dýrðarljóma sem stafar af einkennisbúningum, ásamt þeim háu titlum og gráðum sem fylgja þessum sérkennilega fatnaði.“11 Enda fer það svo í smásögunni að vankunnátta kotroskins íslensks pilts um virðu- leika einkennisbúninga veldur árekstrum milli landans og ítölsku fasistanna og fara hinir síðarnefndu loks í fússi af landi brott, sármóðgaðir fyrir sína hönd og Mússólínís.12 Í sögunni beitir Halldór Laxness háði til að deila listilega á fasisma og reigingslegar táknmyndir hans en reyndar höfðu í raun og veru gerst þau tíðindi að hér í fásinninu lenti árið 1933 flokkur ítalskra flugvéla og í land gengu einkennisklæddir liðsmenn Mussolinis. Ólíkt því sem gerðist í smá- sögu Laxness tóku íslenskir ráðamenn praktuglega á móti flugflota ítalska fasistaforingjans og þeir höfðu hér hina bestu dvöl. Í frétt Morgunblaðsins af komu Ítalanna sagði meðal annars um Mussolini: „Hinn samtaka þjóðar- vilji birtist í einum manni, er talað gat þrótt, kjark og framtíðarhugsjónir í alla, háa sem lága,“ og væri það „Íslendingum óblandið ánægjuefni að geta á einum áfangastað orðið sjónarvottar að hinum ítalska stórhug, djörfung og frama.“ Mannfjöldi safnaðist saman til að taka á móti Ítölunum, „þar á meðal voru Ásgeir Ásgeirsson forsætisráðherra og Jón Þorláksson borgarstjóri,“ sagði ennfremur.13 Meðal þeirra sem fylgdust með komu Ítalanna var hópur yfirlýstra aðdá- enda fasismans. „Nokkrir þjóðernissinnar voru og þar í einkennisbúningi sínum, og heilsaði foringi fararinnar, Balbo hershöfðingi, þeim sérstaklega alúðlega,“ sagði í Íslenskri endurreisn, málgagni þjóðernissinna.14 Þetta voru ungir menn sem höfðu fyrr á árinu stofnað samtök sem kenndu sig við þjóð- ernisjafnaðarstefnu undir kjörorðinu „Ísland fyrir Íslendinga“.15 Þetta var þó ekki í fyrsta sinn sem hérlendir menn litu ítalska fasista augum. Árið 1927 hitti Helgi Hjörvar, þáverandi kennari, sjálfan El Duche, Benito Musso lini, þegar Helgi var á ferð á Ítalíu í hópi norrænna kennara. Hittu þeir Mussolini í móttökuathöfn í ferðinni og hrópuðu að sögn Helga „norrænt húrra fyrir Ítalíu og Mussolini“ sem á móti kvaddi þá orðalaust með „kveðju fasista, hinni gömlu rómversku kveðju, beinum armi, upprjettum til hálfs“. „Höfðum við verið aðvöruð,“ skrifar Helgi áfram, „um það, að vera mætti að hann sýndi okkur þessa sæmd, og svöruðum við á sama hátt.“16 Helgi kveðst hafa TMM_4_2018.indd 109 6.11.2018 10:22
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.