Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Blaðsíða 76

G u ð r ú n S t e i n þ ó r s d ó t t i r
76 TMM 2018 · 4
honum þegar þess þarf. Túlka má tilveru Tonys sem eitt af hryllings-ein-
kennum sögunnar, af því að hann tekur yfir líkama Dannys og þegar hryll-
ingurinn er í hámarki endurtekur hann í sífellu REDRUM, REDRUM … sem
vitaskuld er orðið „MURDER“, stafað afturábak. Þó að það sé ekki algengt
að ímyndaðir vinir yfirtaki líkama barna, eins og gerist í Shining, er mýtan
um þá í menningunni neikvæð en hún er sú að ímyndaðir vinir séu iðulega
vinir barna sem eru einmana og óhamingjusöm.6
Sálfræðirannsóknir, sem gerðar voru fyrir miðja síðustu öld, eiga þátt í
þeirri neikvæðu mynd sem hefur skapast af ímynduðum vinum. Þær leiddu
til dæmis í ljós að börn sem áttu við ýmsa erfiðleika að stríða ættu ímyndaða
vini. Gallinn við rannsóknirnar var þó sá að aldrei var skoðað hvort eitthvað
amaði að börnum sem ekki áttu ímyndaðan vin svo ómögulegt er að segja til
um hvort ímyndaði vinurinn hafi verið orsakavaldur erfiðleikanna eða ekki.
Annar annmarki var að í spurningalistum voru ímyndaðir vinir einungis
tengdir börnum því þar var gjarnan spurt hversu gamall einstaklingurinn
hefði verið þegar hann hætti að eiga ímyndaða vini en ekki spurt hvort hann
ætti enn í slíkum samskiptum.7
Nýlegri rannsóknir eru öllu jákvæðari en þær leiða meðal annars í ljós að
þykjustuleikir séu mikilvægur þáttur í þroska vitsmuna og tilfinninga hjá
börnum og að sköpun ímyndaðra vina hafi jákvæð áhrif á þau og sé afar
algeng hegðun. Þær sýna einnig að algengasta skýringin á því að börn skapa
sér leikfélaga er sú að þau eru að skemmta sér. Aðrar algengar ástæður eru
til dæmis þær að börnin eru einmana, þau vantar blóraböggul, hafa lítil
samskipti við aðra og að þau nota ímyndaða vininn til að bregðast við ótta
og/eða áfalli. Heimilisaðstæður eru taldar áhrifaþáttur en meðal annars er
algengt að einkabörn skapi ímyndaðan vin og sömuleiðis börn sem alast
upp í skapandi umhverfi.8 Við þetta má bæta að menn telja nú alla jafna að
ímyndunaraflið gegni lykilhlutverki í lífi manna og skilin á milli raunveru-
leika og skáldskapar séu ekki eins skörp og fólk hefur oft viljað vera láta. Þó
skal tekið fram að ekki eru öll ímynduð samskipti jákvæð því stundum skapa
börn ímyndaða óvini, eins og til dæmis skrímslið sem dvelur undir rúmi, en
þeir kunna að stuðla að angist og vanlíðan.9
Lengi var talið að ímyndaðir vinir hyrfu um 8–9 ára aldurinn enda þolin-
mæði fullorðinna þá minni gagnvart þeim en áður.10 Meiri líkur eru þó til
þess að börn og unglingar þegi frekar um slíka vináttu þegar þau komast til
vits og ára og verði varari um sig vegna þess að þau vita af neikvæðu við-
horfi til ímyndaðra vina í samfélaginu.11 Áður voru ímyndaðir vinir full-
orðinna taldir vera skýrt merki um geðveiki en slík afstaða er sem betur fer
að breytast því staðreyndin er auðvitað sú að ímyndunaraflið hverfur ekki
þó að maðurinn eldist og þroskist. Öðru nær. Það er manninum eiginlegt að
segja bæði sjálfum sér og öðrum sögur. Í slíkum sögum eiga þeir oft í ímynd-
uðum samtölum jafnt við raunverulegar og ímyndaðar persónur. Því miður
er heldur ólíklegt að menn ræði opinskátt um þessa félaga sína því að ímynd-
TMM_4_2018.indd 76 6.11.2018 10:22