Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Blaðsíða 77

Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Blaðsíða 77
Æ t l a r þ e s s u m f r á s ö g n u m a l d r e i a ð l j ú k a ? TMM 2018 · 4 77 aðir vinir eru enn visst tabú enda þótt við lifum á miklum játningatímum. Rannsóknir á fullorðnum og ímynduðum vinum þeirra hafa líka verið mun færri en rannsóknir á börnum en mig langar þó að drepa á nokkrar gerðir ímyndaðra sambanda fullorðinna, sem hafa verið könnuð, og þá einkum með hliðsjón af rithöfundum, lesendum og persónum skáldsagna. III Rithöfundar hafa atvinnu af því að skapa ímyndaða heima og persónur. Margir þeirra hafa greint frá því að persónur þeirra taki stundum yfir rit- unarferlið með því að segja þeim hvað þeir eigi að skrifa.12 Auk þess þróa höfundar einatt með sér samband við persónur sínar sem þeir upplifa þá sem raunverulega einstaklinga. Sambandinu lýkur ekkert endilega þegar höfundurinn klárar skrifin. Iris Murdoch færði til dæmis lesendum sínum gjarnan fréttir af persónunum sem hún hafði skapað.13 Af því að hún var rit- höfundur voru frásagnir hennar taldar eðlilegasti hlutur í heimi, en hefði hún haft aðra atvinnu mætti eins búast við því að sumir hefðu talið hana veika á geði eða með ranghugmyndir. Ferlið, þegar rithöfundar eiga í samskiptum við sögupersónur, er vel þekkt og talið dæmigert fyrir mannlegt atferli. Það hefur verið kallað blekkingin um sjálfstæðu persónuna (e. illusion of indep- endent agency). Kjarni þessarar blekkingar er að persónurnar séu sjálfstæðar verur sem lúti ekki stjórn skapara síns. Með öðrum orðum upplifir höfundur skáldsagnapersónur sem manneskjur af holdi og blóði með sínar eigin hugs- anir, tilfinningar og markmið.14 Vigdís Grímsdóttir er meðal íslenskra höfunda sem hefur opinberlega lýst upplifun af þessu tagi en í viðtali við Pétur Blöndal lýsir hún sköpunarferlinu og samskiptum við persónur feikna vel: Ef saga virkar, þá fer hún inn í draumana þegar ég sef og fólkið kemur til mín eins og það sé til. […] Það er pínulítið eins og að fara inn í annan heim. En það getur verið gott að taka sér hlé á milli. Af því að þetta fólk sækir á mann, án þess þó að ég hafi nokkurn tíma farið yfir strikið. Það hef ég ekki gert – nema kannski aðeins, segir hún laumulega. – Ekki þannig að það væri í frásögur færandi. En ég gæti þess að fara ekki yfir lín- una. Þegar ég skrifaði Ísbjörgu [Ég heiti Ísbjörg, ég er ljón], sem er afar neikvæð bók, þá var ég farin að heyra í henni: „Nei, svona hugsa ég ekki!“ Rödd hennar var orðin svo sterk að við lá að hún yrði sterkari en mín. En mín rödd verður að vera sterkari! […] Sagan hverfist um ákveðna atburði og ég teikna grunninn og einstök svið, svona eins og barn teiknar, og hvað gerist á hverjum stað. Síðan verður fólkið, sem er orðið sterkara en ég, að fá að ráða einhverju. Ég hneppi ekki fólk í prísund og segi: „Vertu eins og ég vil!“ Það fær að ráða sér sjálft. Eins og Ísbjörg sem sagði bara: „Nei, svona hugsa ég ekki! Þú lætur mig ekki gera þetta!“ Eftir fyrstu drög að persónu verður hún sterkari og sterkari og hendir því út sem þvælist fyrir henni. Hún verður sterkari en ég og verður að fá sitt pláss.15 TMM_4_2018.indd 77 6.11.2018 10:22
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.