Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Blaðsíða 107

Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Blaðsíða 107
Fa s i s m i f o r t í ð a r o g b l i k u r v i ð s j ó n a r r ö n d TMM 2018 · 4 107 skoðunar að í raun væri hugtakið ónothæft og marklaust þegar svo margs konar og ólík merking væri lögð í það: Ef þú biður venjulegt fólk í þessu landi [Bretlandi] að skilgreina fasisma þá er svarið venjulega að benda á stjórnir Þýskalands og Ítalíu. En þetta er mjög ófullnægjandi því að jafnvel helstu fasistaríkin eru ólík hvert öðru að uppbyggingu og hugmynda- fræði. Það er ekki auðvelt til dæmis að láta Þýskaland og Japan passa í sama mótið og enn erfiðara jafnvel með sum litlu ríkin sem lýsa má sem fasískum. Það er venjulega gert ráð fyrir til dæmis að fasismi sé undantekningalaust stríðsstefna sem þrífst í andrúmslofti styrjaldarbrjálæðis og geti aðeins leyst efnahagsleg vandamál með stríðsundirbúningi og landvinningum í öðrum löndum. En þetta er ekki rétt ef litið er til Portúgals eða ýmissa einræðisríkja Suður-Ameríku. Einnig er andúð á gyðingum talin vera eitt helsta einkenni fasisma en sumar fasistahreyfingar eru ekki gyðingahatarar. … Þegar við notum hugtakið fasismi yfir Þýskaland eða Japan eða Ítalíu Mússólínís þá vitum við í meginatriðum hvað það merkir. Það er fremur í innanlandspólitíkinni sem þetta orð hefur tapað merkingu sinni. Því ef þú skoðar fjölmiðla þá muntu sjá að það er eiginlega enginn hópur fólks, og örugglega enginn stjórnmálaflokkur eða skipulögð samtök af neinu tagi, sem hefur ekki verið úthróp- aður sem fasískur á síðustu tíu árum.3 Það lá beinast við í upphafi þessara skrifa að leita á veraldarvefnum að skil- greiningum á fasisma (e. facism). Eins og við er að búast eru þær margar og misítarlegar en kjarninn í þeim öllum er að fasismi sé stjórnarfyrir- komulag sem einkennist af einræði og brýtur í krafti þess á bak aftur alla andstöðu og gagnrýni, hefur tögl og hagldir í efnahags- og atvinnulífi, auk þess að einkennast af öfgafullri þjóðernishyggju og rasisma.4 Á vef Merriam Webster-orðabókarinnar er fjallað um hlutbundna sögu orðsins og táknræna merkingu þess í höndum ítalskra fasista. Enska orðið fascism og fascist eru dregin af ítölsku orðunum fascismo (fasismi) og fascista (fasisti), sem eiga rætur að rekja til orðsins fascio, í fleirtölu fasci, sem notað er yfir böggul, knippi eða hóp. Orðið fascista var fyrst notað yfir meðlimi pólitísks hóps á Ítalíu (fascio) árið 1914. Árið 1919 var heitið fascista notað yfir svartstakka í bardagasveitum Benitos Mussolini (Fasci di combattimento) sem náðu völdum á Ítalíu árið 1922. Um leið gerði Mussolini knippi af kornstönglum ásamt öxi að tákni ítalska fasistaflokksins, sem tákna átti ítölsku þjóðina sameinaða og hlýðna undir einræðisstjórn hans. Enska orðið fascist var fyrst notað yfir meðlimi fasistahreyfingar Mussolinis en var síðan yfirfært á fleiri hreyfingar sem aðhylltust svipaða hugmyndafræði.5 Áðurnefndur Robert O. Paxton skilgreinir fasisma í riti sínu The Anat- omy of Fascism sem tiltekið form af pólitískri hegðun sem einkennist af þráhyggjuhugmyndum um hnignun og niðurlægingu samfélagsins, eða að það sé fórnarlamb vondra áhrifa og afla og til bjargar því komi fasisminn, herskáir talsmenn hans, flokkur þeirra og stuðningsmenn, sem veita ekki aðeins viðspyrnu heldur endurreisa samfélagið undir merkjum samstöðu, krafts og hreinleika. Farið er fram með ofbeldi og öllum lýðræðislegum TMM_4_2018.indd 107 6.11.2018 10:22
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143

x

Tímarit Máls og menningar

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.