Tímarit Máls og menningar - 01.11.2018, Page 136

U m s a g n i r u m b æ k u r
136 TMM 2018 · 4
Galdra-Dísa (2017) eftir Gunnar Theo-
dór Eggertsson, Maðurinn sem hataði
börn (2014) eftir Þórarin Leifsson og
Með heiminn í vasanum (2011) eftir
Margréti Örnólfsdóttur.
Hægt og bítandi er þetta að breytast.
Og má ekki seinna vera því að innflytj-
endum fer fjölgandi á Íslandi, sem betur
fer. Íslenska samfélagið hefur hins vegar
ekki verið að flýta sér að bregðast við
því. Það er enginn sómi að því hve lítill
kvóti flóttamanna er og þótt vel sé tekið
á móti þeim útvöldu er ekki nógu vel
tekið á móti hælisleitendum og atvinnu-
leitendum eins og allir vita. Skólakerfið
hefur sömuleiðis verið mjög illa búið
undir að taka á móti börnum af erlend-
um uppruna eins og lesa má í nýútkom-
inni rannsókn, Íslenskukennsla í grunn-
og framhaldsskólum (2018).
Flóttabörn
Samkvæmt upplýsingum UNICEF fyrir
tveimur árum höfðu 580.000 börn sótt
um hæli sem flóttamenn í Evrópu, 90%
af þeim höfðu komið til Evrópu fyrir til-
stilli smyglara.
Helmingur flóttabarnanna kom frá
Sýrlandi, Írak og Afganistan þar sem
stríð geisa og almenningur flýr ofbeldi
og dauða. Hundrað þúsund börn voru
ein á ferð og þau verða auðveld bráð
fyrir smyglarana og aðra hrægamma
sem taka peninga þeirra og eigur og
selja þau svo eða gera þau út í vændi eða
glæpastarfsemi. Flóttamannasmygl er
gróðavegur því smyglararnir velta milli
40–50 milljörðum norskra króna á ári
að því er talið er.1
Ég sá á dögunum sjónvarpsviðtal við
einn smyglarann sem sagði að hann
fyndi ekki til minnsta samviskubits yfir
því sem hann gerði – þegar hann sæi
lítið barn sæi hann peninga. Öllu góðu
fólki ofbýður grimmd þessara manna en
það breytir ekki miklu fyrir börnin.
Góða fólkið er fljótt að gleyma ef ekki
myndast varanlegri tengsl við það sem
er að gerast.
Fjölmenningarbókmenntir
Töluvert hefur verið skrifað í barnabók-
menntafræðum um fjölþjóðlegar barna-
og unglingabækur en hvað rúmast í
þeirri formdeild? Mingshui Cai, prófess-
or í menntunarfræðum í Norður-Iowa,
skiptir barna- og unglingabókum um
fjölþjóðlegt efni í tvo hópa eftir því
hvort vegur þyngra í þeim, bókmennta-
legur metnaður eða fræðsluþörf. Fyrri
gerðin er innhverf í þeim skilningi að
hún talar til fjölmenningarsamfélags
sem veit meira eða minna um átökin
sem eiga sér stað. Síðari gerðin er
úthverf af því að hún talar til samfélags
sem er of samsett til að hópar innan
þess geti haft þær upplýsingar sem þeir
þyrftu til að skilja bakgrunn og átök
persóna. Höfundur telur sig þá verða að
skýra margt fyrir lesendum til að gera
þeim lesturinn auðveldari. Hann getur
líka valið hið gagnstæða, látið lesanda
hafa eitthvað fyrir lífinu, en aðalatriðið
er samt að hann vill ná til lesandans.
Ef aðalpersónan tilheyrir menningar-
legum minnihluta sem stendur höllum
fæti í samfélaginu þarf hún oft að kljást
við fáfræði, fordóma og jafnvel andúð
meirihlutans. Í þeim skilningi eru allar
fjölþjóðlegar barna- og unglingabækur í
raun kennslufræðilegar segir Cai.2 Við
það má bæta að þær eru líka oftast
vandamálamiðaðar, hafa sem markmið
að vinna gegn rasisma, reyna að vekja
samlíðan lesandans með aðalpersón-
unni og skilning milli einstaklinga og
menningarheilda. Það er verkefni góðs
höfundar að finna jafnvægið þarna á
milli.
Og þá kemur upp annað vandamál.
Hver gefur höfundi umboð til að gera
sig að talsmanni þaggaðs minnihluta-
TMM_4_2018.indd 136 6.11.2018 10:22