Ófeigur - 15.08.1948, Síða 69

ÓFEIGUR
69
hreyfa að nýju þessu mikla vandamáli þjóðarinnar.
Er það alkunnugt, að hér á landi eru mjög mikil brögð
að því, að heimtað er fullt kaup fyrir lélega vinnu, og
hitt, sem ekki er betra, að þess eru mörg dæmi, að
duglegir menn verða fyrir aðkasti frá silakeppum fyrir
að vinna vel og trúlega. Úr þessu er ekki hægt að
bæta nema með nýju skipulagi, þar sem hver vinnandi
maður fær kaup í hlutfalli við það, sem hann afkastar.
I tv^im mestu stórveldum heimsins er þetta nýja fyrir-
komulag lengst á veg komið. Það er í Bandaríkjun-
um og Rússlandi. Er enginn vafi á, að í báðum þess-
um löndum er vinnuskipulagið beinlínis undirstaða hinna
xniklu tækniframfara í þessum löndum. Hafa hinir vold-
ugu iðnrekendur, eins og Henry Ford, mótað þetta
skipulag. Lenin kunni vel að meta tækni Ameríku-
manna og bar gott skyn á, hvers virði hún var. Fékk
hann, og síðar Stalin, frá Bandaríkjunum mikinn fjölda
kmmáttumanna til að reisa iðnaðinn frá grunni og
koma nútímaskipulagi á framleiðsluna. Þar sem Rúss-
ar hafa staðið í þessum efnum á byrjendastigi með
mjög litla tækni, þegar ríki þeirra hófst, er meira af
þeim að læra í þessu efni en Bandaríkjamönnum, sem
hafa að baki sér langa þróun í iðnaðar- og verka-
málunum. Verður meir vitnað til Rússa í þessari grein-
s.rgerð, þó að skipulagið sé upprunalega amerísk upp-
götvun og þaðan komið í austurveg.
Eftir byltinguna 1917 var látið heita svo, að verka-
mannaráðin tækju við allri stjórn á framleiðslumál-
um iðnaðarins. Var þá í fyrstu gert ráð fyrir jöfnu
kaupi við sömu vinnu, eins og verkamenn í Vestur-
löndum hafa talið rétt vera og óhjákvæmilegt. En brátt
sá Lenin, að ríki hans þyldi ekki það jafnrétti. Afköst
vinnunnar voru svo misjöfn, að ekki þótti við hlít-
andi. Eftir eins árs reynslu ákvað Lenin að skipa
verkamönnum í mismunandi launaflokka eftir verk-
kunnáttu og eðli starfanna. Voru flokkarnir í fyrstu
5, en tveim árum síðar voru þeir orðnir 12 í sumum
iðngreinum. Kaupið var mjög mishátt og ekki jafnt
bil milli launaflokkanna. Árið 1921 hóf Lenin hina
nýju fjármálastefnu, og varð þá enn meiri munur á
kaupi og kjörum launaflokkanna. Valt á ýmsu í þessu
efni, þar til fyrsta 5 ára áætlunin hófst 1928. Stalin
xeyndi þá að auka vinnuhraðann og afköstin með