Studia Islandica - 01.06.1981, Blaðsíða 74

72
mæli á borð við „MQrgum es meir lagit málskálp en hyggj-
andi,“ sem ber þess skýr merki að vera þegið úr bók. Hér
er rétt að staldra við og gera nokkrar athugasemdir til
leiðbeiningar. 1 fyrsta lagi skipta orðskviðir Grettlu ekki
mestu máli í sjálfu sér, heldur hitt, hvemig þeim er beitt
í listaverkinu. 1 öðru lagi hef ég ekki hirt um að telja nema
nokkra orðskviði, þótt af miklu sé að taka, og er því enn
margt ógert á þessu sviði. Verkefni mínu verða í rauninni
ekki gerð full skil fyrr en sundurleitar hugmyndir í ís-
lenzkum fomritum, fmmsömdum og þýddum, hafa verið
kannaðar til hlítar. Þó vænti ég þess, að spor min séu í
rétta átt. Og í þriðja lagi skal þess getið, þótt óþarft sé að
taka slíkt fram, að siðrænn boðskapur er ekki nema brot
af heildarmerkingu Grettlu, enda hefur hennar löngum
verið notið af lærðum og leikum sem skemmtisögu og sagn-
fræðirits. En ritskýring er í eðli sínu hlutgjöm og lætur
því til sín taka allt sem bókmenntir varðar, jafnvel þótt
aðferðir og niðurstöður kunni að brjóta í bága við hefð-
bundnar skoðanir.
n.
NOKKRIR ORÐSKVIÐIR OG SETNINGAR
Þegar við rannsökum verk eftir nútímahöfund, höfum
við ærið efni til samanburðar. Ævi hans, menntun, skoð-
anir og önnur atriði, sem máli skipta til gleggri skilnings
á bókum hans, eru yfirleitt svo kunn, að jafnvel áður en
við lesum skáldverk hans vitum við, hvaðan honum komu
efni og hugmyndir. Allt öðra máli gegnir um fyrri alda
verk á borð við Grettis sögu. Við þekkjum ekki nafn höf-
undar, né vitum við hvar hann átti heima og hvenær
hann var uppi. I því skyni að átta okkur á persónuleika
hans, menntun og viðhorfum verðum við því að kanna
verk hans af stakri gaumgæfni og draga síðan ályktanir
af þeirri vitneskju, sem fæst af sundurleitum smáatriðum.
Nú er það alkunna, að rithöfundum er tamt að beita eft-