Studia Islandica - 01.06.1981, Side 98

96
ir Ásmundarson kom þetta sumar út í Skagafirði. Hann
var þá svá frægr maðr fyrir sakar afls hans, at engi þótti
þá slíkr af ungum monnum.“ (94) — „ . . . þú ert nú
mestr atgorvismaðr af íslenzkum mQnnum kallaðr.“ (129)
— En það er víðar en í kjamyrði Jökuls, að gæfu og gervi-
leika er beitt sem andstæðum, enda má segja að þar sé
um að ræða hugmynd, sem myndar eins konar stef fyrir
söguna í heild. Þegar Yíga-Barði segir fóstra sínum, að
hann hafi fengið Gretti til fylgdar, er því fálega tekið
(104-5): „Satt er þat, at mikit afbragð er Grettir axm-
arra manna, þeira er nú er kostr á váru landi, ok seint
mun hann vápnum verða sóttr, ef hann er heill. En mik-
ill ofsi er honum nú í skapi, ok grunar mik um, hversu
heilladrjúgr hann verðr, ok muntu þess þurfa, at eigi sé
allir ógæfumenn í þinni ferð.“ Fyrir skírsluna í Þránd-
heimi (132) segir Ólafur konungur við Gretti: „Œrit ertu
gildr, en eigi veit ek, hverja gæfu þú berr til at hrinda
þessu máli af þér.“ Og eftir að skírslan fer út um þúfur,
segir konungur (133-4): „Mikill ógæftunaðr ertu, Grett-
ir . . . er nú skyldi eigi skírslan fram fara, svá sem nú
var allt til búit, ok mun eigi hœgt at gera við ógæfu þinni.“
Þegar Grettir býður konungi fylgd sína, er honum hafnað
eins og fyrr (134): „Sé ek þat,“ sagði konungr, „at fáir
menn eru nú slíkir fyrir afls sakar ok hreysti, sem þú
ert, en miklu ertu meiri ógæfumaðr en þú megir fyrir
þat með oss vera.“
Höfundur sögunnar gerir næsta ljósa grein fyrir þvi
af hverju ógæfa Grettis stafar: hetjuna skortir þær and-
legu gjafir, sem eru ekki sameiginlegar góðum mönnum
og vondum. 1 fyrsta lagi er Grettir ekki gæddur þeirri
hófstillingu, sem gæfumenn hafa, enda víkur fóstri Barða
að þessum skorti með orðunum „mikill ofsi er homnn nú
í skapi.“ Eftir heimkomu úr fyrri utanför og berserkja-
dráp með öðrum afrekum í Noregi „gerðisk ofsi Grettis
svá mikill, at honum þótti sér ekki ófœrt.“ (95) Þeg-
ar þeir Barði hittast eftir Heiðarvígin og Grettir bregðm:
honum um bleyðimennsku fyrir að vilja ekki berjast, seg-