Studia Islandica - 01.06.1981, Blaðsíða 107

105
því ætla ek aldri hug í honum, ef hann hefir eigi nógan
liðsafla.“ Gerði Þorbjorn at þessu it mesta gabb. Margir
tóku undir, at þetta væri þarfleysuglens.“ — Ferðalangur
er að því leyti frábrugðinn nafna símmi Öxnamegin, að
hann vill heldur vega menn með orðum en með vopnum,
og eru næg dæmi um slíka menn í fornsögum. Hitt skiptir
þó ekki miður máli, hvemig fyrri alda menn litu á slíkt
athæfi.
Sá löstur, sem Ferðalangur gerir sig sekan um, kallað-
ist yfirleitt „áleitni“ og þótti illur. 1 Alexanders sögu (bls.
145) er henni lýst á þessa lund: „Detractio sitr ok í þessi
sveit, þat er áleitni. Hon hefir illt lundemi hlotit af illum
tilhrigðum, því at ofundin er hennar móðir. Þat er henn-
ar sýsla at draga afleiðis þat, er hon má eigi dylja at oðr-
rnn beri vel, ok minnka í sinni ræðu þess lof, er eigi má
leynask.“ I Hómilíubókinni segir svo (bls. 107): „Sá er
margr atfundull ok áleitinn of annarra hagi, er við hvert
orð verðr illa, þat er honum er til áleitni lagt. Sá vill
margr fátt eða ekki sitja oðrum, þat er honum þykkir til
leitat við sik, er nær vill mjok sjaldan jofnuð gðrum bjóða.“
Tvö spakmæli í Grettlu lúta að áleitni og eiga sér hlið-
stæður í öðmm fornritum. Hér má fyrst nefna ummæli
Skapta um þátt Grettis í dauða Þórissona (146): „Víst er
þetta illt verk, ef svá er, sem þetta er sagt; en jafnan er
hálfspgð saga, ef einn segir, því at fleiri eru þess fúsari,
at fœra þangat, sem eigi berr betr, ef tvennt er til.“ Hér
má bera saman við Bandamanna sögu (M 2. kap.; ská-
letruðu setninguna vantar í K): „Haf við raun þína, en
eigi sQgn annarra, því at fátt er betr látit en efni eru til.“l
Nfála hefur hins vegar kjamyrtan málshátt (139. kap.):
„Fár bregÖr inu betra, ef hann veit it verra.“ Hitt spak-
mælið í Grettlu (181): „Nú er því illt illum at vera, at
margr ætlar þar annan eptir vera“ minnir á eina máls-
grein í Alexandeps sögu: „En svá gerir opt vándr maðr,
at hann bregör því QÖrum, er hann veit á sfálfan sik.“
(Nam reus unde reum se noverit illud acerbe/ Obiciet. II.
241-2). Annars vegar er því áleitni rakin til bölfýsi, þeg-