Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Blaðsíða 43

KOLFINNA JÓNATANSDÓTTIR
48
ast eigi að brjóta gegn boðum og bönnum Guðs. 24 Uppruna syndanna má
rekja til grískrar og rómverskrar heimspeki en þær voru aðlagaðar að krist-
inni hugsun á fjórðu og fimmtu öld, fyrst af eyðurmerkurmunkinum Eva-
gríusi frá Pontus og síðar af Cassianusi og Gregoríusi mikla.25
Þegar á ármiðöldum voru syndirnar taldar vera grunnflokkar illskunnar
og afbrigðilegt form af löngun eða girnd. Ekki var til ein samræmd leið til að
skilgreina og túlka synduga hegðun, heldur voru slíkar hugmyndir síbreyti-
legar og í stöðugri þróun og því má finna talsverðan breytileika í umfjöllun
um syndir eftir tímabilum og einstökum verkum.26 Algengar syndir voru:
dramb, ágirnd, losti, reiði, matgræðgi, öfund og leti. Syndirnar eru ekki
sjálfstætt form af illsku, heldur eru þær tilhneigingar sem leiða af sér illar
gjörðir og vinna gegn höfuðdyggðunum fjórum: skynsemi, hugrekki, hóf-
semi og réttlæti og guðfræðilegu dyggðunum: trú, von og kærleika.27 Syndir
eru í sumum tilvikum ýkt útgáfa af dyggðum, stolt getur til að mynda verið
gagnlegt og undirstaða margra kosta en getur einnig magnast í hroka.28
Gregoríus mikli fækkaði syndunum úr átta í sjö en skilgreindi dramb sem
rót alls ills, þaðan sem aðrar syndir spryttu. Enda var dramb birtingarmynd
ýktrar einstaklingshyggju og því hættulegt skipulagi og jafnvægi samfélags-
ins, auk þess að vera uppreisn gegn guði. Á hámiðöldum var dramb talið vera
aðalsyndin.29
Hér verður litið til tveggja rita sem sýna hvaða hugmyndir voru til staðar
um syndirnar meðal norrænna manna um það leyti sem Gylfaginning var
rituð. Ritgerðin Um kostu og löstu eftir Alkvín var víðlesin á 9.-14. öld og er
24 John Bossy, „Moral Arithmetic. Seven Sins into the Ten Commandments“, The
Cultural History Reader, ritstj. Peter McCaffery og Ben Marsden, London og New
York: Routledge, 2014, bls. 16–168, hér bls. 161–162. Á 13. öld hófst sú þróun að
fylgja ætti boðorðunum tíu fremur en að forðast syndirnar. Margt bendir þó til
að evrópskur almenningur hafi ekki verið meðvitaður um boðorðin á miðöldum
og margir evrópskir prestar studdust fremur við syndirnar þegar kom að skriftum
(sami, bls. 163).
25 Morten J. Bloomfield, The Seven Deadly Sins. An Introduction to the History of a Reli-
gious Concept, with Special Reference to Medieval English Literature, Michigan: Mic-
higan State University Press, 1967, bls. 72.
26 Richard Newhauser, „Introduction“, In the Garden of Evil. The Vices and Culture in
the Middle Ages, ritstj. Richard Newhauser, Toronto: Pontifical Institute of Medieval
Studies, 2005, bls. vii–xix, hér bls. ix–x.
27 Raymond Angelo Belliotti, Dante’s Deadly Sins. Moral Philosophy in Hell, Hoboken:
Wiley-Blackwell, 2011, bls. 125–126.
28 Raymond Angelo Belliotti, Dante’s Deadly Sins, bls. 129.
29 Morten J. Bloomfield, The Seven Deadly Sins, bls. 69–75.