Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Blaðsíða 58

Ásdís R. Magnúsdóttir
Um villur vegar í
Sögunni um gralinn og Grettis sögu
Eina af þekktustu senum riddarabókmenntanna er að finna í Sögunni um
gralinn eftir franska rithöfundinn Chrétien de Troyes. Þar er riddarinn
Perceval gestkomandi í dularfullum kastala að kvöldlagi og er svo upptekinn
af sjálfum sér og framkomu sinni að hann „þegir gæfuna úr hendi sér“.1
Hann missir þannig af tækifærinu til að forvitnast um það sem fyrir augu ber
og lætur sér nægja að skola pipraðri hjartarsteikinni niður með víni og gæða
sér á döðlum, fíkjum og granateplum áður en hann gengur til náða með það
í kollinum að segja strax næsta morgun það sem hann lét ósagt við gestgjafa
sinn. Hann er grunlaus um orsakir og afleiðingar þessarar klaufalegu þagnar,
sem markar upphafið að leitinni að gralnum í bókmenntasögunni. Þegar
riddarinn vaknar er tími kurteisishjalsins liðinn og honum er nánast hent út
úr mannlausum kastalanum og beint út í skóg.
Þrátt fyrir ýmis líkindi erum við ekki stödd í heimspekilegu ævintýri eftir
Voltaire þar sem lemstruð og seinheppin söguhetjan kútveltist um þyrnum
stráð sögusviðið, í mesta basli með að botna í lífi sínu. Perceval er ekki í
leit að neinum tilgangi eða sannleika, hann vill bara standa sig vel í sínu
splunkunýja riddarahlutverki, og heilsa upp á móður sína áður en lengra er
haldið. Þögn hans við veisluborðið gæti komið lesanda og ef til vill fyrrum
áheyrendum sögunnar dálítið á óvart því fram að þessu hefur riddarinn síst
átt erfitt með að taka til máls og eiginlega látið allt flakka umbúðalaust. Hér
bjó Chrétien de Troyes til óvenjulega söguhetju sem sker sig úr bæði sem
afburða riddari og fávís klaufi. Sagan um gralinn, sem samin var í lok 12.
1 Sbr. „En þú ert ógiptufullr er þú þagðir gæfuna ór hendi þér“, Parcevals saga, út-
gefandi Kirsten Wolf, þýðandi Helen Maclean, Norse Romance, II. The Knights of the
Round Table, ritstjóri Marianne E. Kalinke, Cambridge: D.S. Brewer, 1999, bls. 166.
Ritið
3. tbl. 20. árg. 2020 (63-88)
Ritrýnd grein
© 2020 Ritið, tímarit Hug vísinda stofnunar
og höfundur greinarinnar
Útgefandi:
Hugvísinda stofnun Háskóla Íslands,
Sæmundargötu 2, 102 Reykjavík
Birtist á vefnum http://www.ritid.hi.is.
Tengiliður: ritið@hi.is
DOI: 10.33112/ritid.20.3.4
Birt samkvæmt skilmálum
Creative Commons BY (4.0).