Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Qupperneq 79

ÁSDÍS R. MagnÚSDóTTIR
84
ber grettir sigurorð af afturgöngunni. Frásögnin er sérlega myndræn og
nákvæm: tunglið veður í skýjum og lýsir upp nöturlegt og dimmt vetrarleik-
sviðið; þegar glámur hvessir augun á gretti verður hann svo magnlaus að
hann liggur nánast milli heims og helju, þögull, og getur ekki brugðið vopni.
Þetta hlé sem verður á viðureigninni notar glámur til að leggja álög á and-
stæðing sinn og formæla honum: grettir hefur fengið helming afls síns en
verður ekki sterkari en hann er; flest verk hans munu snúast honum til ógæfu
og hann gerður útlægur; augu gláms munu fylgja honum þegar dimmir
og hann mun eiga erfitt með að vera einsamall. Þá loks rennur ómegin af
gretti sem drepur afturgönguna en áhrínisorð gláms lenda af fullum þunga
á unga manninum. Upp frá þessu óttast grettir myrkrið og sér í því hvers
skyns skrípi.
Þessum fundi og þá sérstaklega því þegar grettir horfir í augu gláms
hefur Torfi Tulinius lýst sem eyðu í frásögninni, því að grettir er einn um
þessa reynslu og því sé það einmitt hún sem gefi ævi hans og sögunni allri
form og merkingu. Eyðunni líkir hann við einkareynslu hins þögla Perce-
vals fyrir framan gralinn.67 Höfundur Grettis sögu hefur búið lesandann undir
þessa vendingu með því að undirstrika ofsa grettis, löngun hans til að reyna
krafta sína og með varnaðarorðum Jökuls. Torfi dregur einnig fram heiðið
yfirbragð hinnar verðandi afturgöngu gláms sem heimtar mat á aðfangadag
í trássi við lok jólaföstunnar; auk þess er glámur illa lyktandi og ekki hægt
að grafa lík hans í vígðri mold.68 Þórhallur lofar guð og þakkar gretti fyrir
að hafa unnið „þenna óhreina anda“.69
Kristni setur greinilega svip sinn á Grettis sögu enda gerist meginhluti
verksins eftir trúskiptin.70 Minnst er á boðun kristni; Ásmundur lætur reisa
kirkju að Bjargi og er jarðaður þar en síðar er höfuð grettis grafið við þá
kirkju eftir að lík þeirra bræðra, grettis og Illuga, eru flutt úr Drangey og að
kirkju á Reykjum. Þegar grettir ætlar að bera járn í kirkjunni í Þrándheimi til
að sanna sakleysi sitt í brennumálinu kemur þar svipljótur strákur sem skælir
sig framan í hann og eys yfir hann fúkyrðum; grettir ræður ekki við sig og
rotar piltinn og var talið að þar væri „óhreinn andi, sendr til óheilla gretti“
enda gat þá skírslan ekki farið fram.71 Einnig má nefna að grettir skilur
67 Torfi Tulinius, „Framliðnir feður“, bls. 297–299, 307.
68 Sama rit, bls. 292–296.
69 Grettis saga Ásmundarsonar, k. xxxv, bls. 122.
70 Haki antonsson, Damnation and Salvation in Old Norse Literature, Cambridge: D. S.
Brewer, 2018, einkum bls. 124–129.
71 Grettis saga Ásmundarsonar, k. xxxix, bls. 132–134.