Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Page 94
„Ó SYND, Ó SYNDIN ARGA, [...]“
99
garðinum.41 Afleiðingin, refsing mannsins, fólst ekki síst í rofnum tengslum.
Drottinn Guð rak manninn úr garðinum og styrkti varnirnar um tré lífs-
ins. Traust Drottins Guðs til mannsins hafði beðið hnekki. Þótt „syndafalls-
sagan“ nefni ekki syndina á nafn er ljóst að hún kemur þar fram í flestum
blæbrigðum hugtaksins.
Samkvæmt Edenssögunni og þeim hugtökum sem viðhöfð eru um synd-
ina í Biblíunni felst syndin í sjálfhverfu, sjálfsréttlætingu og eigingirni. Henni
fylgja blygðunarkennd og skömm og hún kemur fram í yfirtroðslu, ofbeldi,
brotum og skeytingarleysi gagnvart boðum og bönnum en jafnframt „kröfu“
kærleikans. Syndin hefur því áhrif á sjálfsupplifun, skynjun á umhverfi,
samskipti, tengsl og breytni. Syndin er af þeim sökum ekki einvörðungu
trúarlegt fyrirbæri þótt hún væri túlkuð svo á tímum trúarmenningarinn-
ar. Þvert á móti hefur hún einnig tilvistarlegar, félagslegar, sálfræðilegar og
siðferðilegar víddir. Þrátt fyrir að syndarhugtakið hafi að mestu misst trúar-
lega merkingu sína skírskotar það því enn til raunverulegra aðstæðna. Gildi
frumminna felst enda í að þau varpa ljósi á sístæð munstur í mannlegri til-
veru.
Syndin í vestrænni guðfræði
Í vestrænni guðfræðihefð má greina tvenns konar grunnafstöðu til synd-
arinnar sem fyrirbæris og áhrifa hennar í lífi mannsins. Má til dæmis sjá
muninn í ágreiningi Ágústínusar kirkjuföður (354–430) og predikarans Pe-
lagíusar (360–420). Sá síðarnefndi leit svo á að maðurinn byggi yfir frjálsum
vilja og þar með eigin forsendum til að velja milli góðs og ills, sem og að
breyta rétt eða rangt. Þannig hafði og almennt verið litið á fram til þessa.
Töldu Pelagíus og skoðanabræður hans að slíkt frelsi væri forsenda þess að
merkingarbært væri að boða lögmál sem opinberaði vilja Guðs. Án frjáls
vilja væri heldur ekki mögulegt að kalla manninn til ábyrgðar á eigin verk-
um né refsa honum fyrir yfirtroðslur. Allt eru þetta skiljanlegar forsendur í
ljósi þess að Pelagíus lagði áherslu á iðrun, sjálfsafneitun og heimshöfnun í
boðun sinni. Af framangreindum ástæðum afneitaði hann hugmyndum um
erfðasynd en þær fólu í sér að það væri hluti af eðli mannsins að velja hið
illa. Honum væri syndin í blóð borin. Að skilningi Pelagíusar fólst syndin
því í einstökum atvikum þar sem maðurinn valdi hið illa. Af framangreindu
má ráða að Pelagíus leit svo á að maðurinn hefði í það minnsta fræðilegan
möguleika á að verða syndlaus þótt reynslan sýndi vissulega að honum hætti
41 IM 3.6.