Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Síða 110
„Ó SYND, Ó SYNDIN ARGA, [...]“
115
Þessi birtingarmynd fellur vel að því sem oft er skilgreint sem „fórens-
ískur“ endurlausnarskilningur en samkvæmt honum er endurlausninni lýst
með málfari dómstóla og réttarhalda þannig að um sé að ræða sýknudóm
yfir manninum.87 Gott dæmi um slíkt myndmál er að finna í 11.–12. erindi í
27. sálmi (Pílatí samtal við Gyðinga á dómstólnum) en bæði hafa öðlast sjálf-
stætt líf í trúarhefð landsmanna:
Ó Jesú, það er játning mín:
Ég mun um síðir njóta þín
þegar þú, dýrðar drottinn minn,
dómstól í skýjum setur þinn.
Frelsaður kem ég þá fyrir þinn dóm,
fagnaðarsælan heyri eg róm.
Í þínu nafni útvaldir
útvalinn kalla mig hjá sér.88
Náskyld hugsun kemur fyrir á öllum þeim fjölmörgu stöðum í Passíusálmun-
um þar sem Kristi er lýst sem staðgengli ljóðmælandans eða meðalgangara
milli hans og Guðs. Glöggt dæmi um það kemur fram í 14. erindi í 2. sálmi
(um Kristí kvöl í grasgarðinum) sem tekið var upp hér framar.
Hinum „fórensíska“ endurlausnarskilningi hefur einnig verið lýst sem
hlutlægum eða objektífum.89 Hann felur í sér að endurlausnin leiði til breyt-
ingar á afstöðu Guð til mannsins og þá vegna endurlausnarverks Krists og/
eða fyrir meðalgöngu hans. Er þá litið svo á að endurlausnin mýki reiði
Guðs, að hann tilreikni manninum réttlæti Krists eða taki fórn hans fullgilda
til lausnar manninum. Virðist þessi skilingur drottnandi í Passíusálmunum.
Að þessu leyti rúmast þeir innan meginhefðar vestrænnar guðfræði frá um
1100 og fram undir daga upplýsingarinnar er áhrifa hugrænu endurlausnar-
kenningarinnar fóru í vöxt.90 Þessi skilningur samræmist fullkomlega þeirri
sannfæringu að endurlausn mannsins sé einvörðungu á valdi Guðs án þess að
tilverknaður mannsins geti þar bætt nokkru við. Maðurinn er þó ekki sviptur
allri ábyrgð heldur er af honum eða henni vænst að endurlausnin komi fram
í iðrun sem og í lífi og breytni hvers og eins. um þetta segir meðal annars í
14. erindi í 10. sálmi (um það fyrsta rannsak fyrir Kaífa):
87 Carl Henrik Martling, Svenskt kyrkolexikon, bls. 106.
88 Hallgrímur Pétursson, Passíusálmar, bls. 129.
89 Einnig er þessi túlkun nefnd vestræn eða rómversk. Gustaf Aulén, Christus Victor,
bls. 1–7; Carl Henrik Martling, Svenskt kyrkolexikon, bls. 106.
90 Gustaf Aulén, Christus Victor, bls. 1–7, 143–145.