Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Síða 116
SYNDAUPPGJÖR Í SKÁLDSÖGUNNI ÉG MAN ÞIG ...
121
og í skáldsögunni stefnir Yrsa saman nokkrum málefnum sem brunnu á
landsmönnum um og eftir aldamótin. Vitundarvakning varð um orsakir
og afleiðingar eineltis eða áreitis í skóla, á vinnustað og heimili undir lok
tuttugustu aldar og fór vaxandi, ásamt auknum markvissum aðgerðum og
verkferlum á nýrri öld.8 Árið 2000 var þúsund ára kristni minnst margvís-
lega og til dæmis kannaði Gallup haustið 1999 hvaða dyggðir Íslendingar
teldu mikilvægastar.9 Þær voru svo kynntar í máli og myndlist á kristnitöku-
hátíðinni á Þingvöllum en Tímarit máls og menningar fékk valda rithöfunda
til að fjalla um dyggðirnar sjö sem höfðu skorað hæst.10 Bjartsýni Íslendinga
dafnaði með veldisvexti hagkerfisins og umsvifum fjármálafyrirtækja innan
lands sem utan. Úrvalsvísitala Kauphallarinnar náði hæstum hæðum í júlí
árið 2007, hrundi óðfluga árið 2008 og varð lægst í mars 2009.11 Búsáhalda-
byltingin glumdi reglubundið árin 2009-2010, mest á Austurvelli, til að
mótmæla óstjórn og siðleysi útrásarvíkinga og ráðamanna og með þjóðarat-
kvæðagreiðslu í upphafi ársins 2010 höfnuðu Íslendingar að greiða erlendar
Icesave skuldir, sem eeS samþykkti árið 2013.
Trú Íslendinga á yfirskilvitleg fyrirbæri og handanheima stóð þó óhögguð.
Rannsóknir á árunum 1974-2009 sýndu að þjóðtrúin lifir „enn góðu lífi á Ís-
landi, rétt eins og hún gerir einnig í öðrum löndum […]“.12 Terry Gunnell
skýrir að viðhorf
sem hafa dýpstar rætur í íslenskri menningu eru sterkust og halda
sinni stöðu í íslensku samfélagi bæði í þéttbýli og dreifbýli. Þessi
viðhorf tengjast forspárgildi drauma, lífi eftir dauðann, getu til að
hafa samband við hina látnu, tilvist fylgja (einstaklings og annars-
8 T.d. var Olweusaráætlunin innleidd í grunnskólum árið 2002.
9 Jón Proppé, „Dyggðirnar og Íslendingar“, TMM 2/2000, bls. 6–16, hér bls. 6.
10 Þórunn Valdimarsdóttir, „Dyggðirnar sjö að fornu og nýju. Tilraun til að skýra
þróun dyggðanna“, TMM 2/2000, bls. 17–21; Salvör nordal, „Dyggðir að fornu
og nýju“, TMM 2/2000, bls. 28–40; Gottskálk Þór Jensson, „Dygðir Íslendinga. Frá
Gesta Adams frá Bremen til DeCODe genetics, Inc.“, TMM 2/2000, bls. 41–68.
Þórunn Valdimarsdóttir bregður samanburði af dyggðum hvers tímabils út frá kaþ-
ólsku höfuðdyggðunum sjö: „Miðaldir“ bls. 22–27; „Síðari aldir“, 36–40; „20. öld“,
69–74.
11 „Iceland equity Market Index“, CEIC, sótt 23. okt. 2020 af https://www.ceicdata.
com/en/indicator/iceland/equity-market-index.
12 Terry Gunnell, „Heima á milli. Þjóðtrú og þjóðsagnir á Íslandi í upphafi 21. aldar“,
Reykjavík: Rannsóknir í félagsvísindum X, 2009, bls. 899–907, hér bls. 900. Áhyggjur
einars ólafs Sveinssonar í bókinni Um íslenzkar þjóðsögur sem kom út árið 1940 af
því að Íslendingar færu að missa aldagamla skynjun á dulrænum fyrirbærum sem
eðlilegum hluta af sínum reynsluheimi höfðu sem sagt ekki ræst.