Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Síða 136
Skúli Skúlason
Er syndin náttúruleg?
Um mikilvægi heimsmynda og uppsprettu gilda
Inngangur
Vistkerfi jarðar hafa allt frá upphafi tekið stöðugum breytingum sem ein-
kennist ekki síst af þróun lífveranna. Náttúran er ekki kyrrstæð. Lífið á
jörðinni hefur í gegnum aldirnar staðið frammi fyrir ýmsum ógnum, svo
sem eldgosum, ísöldum og fallandi loftsteinum. Samhliða hægfara breyt-
ingum hafa miklar og afdrifaríkar sviptingar eða hamfarir átt sér stað. Við
lifum slíka tíma. Það sem er öðruvísi núna, er að ógnin á sér rætur í hegðun
mannanna, sem hafa með drottnunarhlutverki sínu, tæknigetu og fram-
kvæmdasemi haft þau áhrif að vistkerfi jarðar eru að umbyltast; lífríkinu
hnignar og búsvæði þverra. Þjóðir heims keppast við að ná tökum á lofts-
lagsbreytingum af völdum stjórnlausrar kolefnislosunar okkar síðustu 300
árin.1 Í ár er jafnframt tekist á við endurskoðun áætlana um viðhald og end-
urheimt líffræðilegrar fjölbreytni, sem hefur snarminnkað á undanförnum
áratugum, en framkvæmd fyrri áætlana hefur að mestu mistekist.2 Eins og
Andri Snær Magnason rithöfundur útskýrir vel í bók sinni Um tímann og
vatnið, erum við að upplifa á eigin ævi, og kynslóðanna sem við umgöng-
umst, breytingar á vistkerfum og lífsskilyrðum sem flestir sjá fyrir sér sem
hæga jarðsögulega ferla.3 Auk þess hafa vísindamenn fært sannfærandi rök
1 Sjá meðal annars vefsíðu Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar: https://unfccc.
int/, og upplýsingar um Loftslagsráð íslenskra stjórnvalda: https://loftslagsrad.is/.
2 IPBES, Global Biodiversity Assessment 2019, Global Biodiversity Outlook 5, sótt 7. des-
ember 2020 af https://www.cbd.int/gbo5; og „Líffræðileg fjölbreytni“, Stjórnarráð
Íslands, sótt 7. desember 2020 af https://www.stjornarradid.is/verkefni/umhverfi-
og-natturuvernd/natturuvernd/liffraedileg-fjolbreytni/.
3 Andri Snær Magnason, Um tímann og vatnið, Reykjavík: Mál og menning, 2019; sjá
Ritið
3. tbl. 20. árg. 2020 (141-178)
Ritrýnd grein
© 2020 Ritið, tímarit Hug vísinda stofnunar
og höfundur greinarinnar
Útgefandi:
Hugvísinda stofnun Háskóla Íslands,
Sæmundargötu 2, 102 Reykjavík
Birtist á vefnum http://www.ritid.hi.is.
Tengiliður: ritið@hi.is
DOI: 10.33112/ritid.20.3.7
Birt samkvæmt skilmálum
Creative Commons BY (4.0).