Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Page 138

ER SYNDIN NáTTÚRULEg?
143
tilveru okkar eru ekki álíka öflug.6 Þessu mætti velta fyrir sér en hér verður
staldrað við eitt atriði sem oft ber á góma og brýnt er að veita mun meiri
athygli einmitt núna. Ljóst er að þrátt fyrir góðan hug, vilja og viðleitni er
eins og einhver hulinn kraftur togi okkur í þann skaðlega farveg sem við
erum augljóslega stödd í7.
Svo virðist sem þessi kraftur eigi sér rætur í þeirri heimsmynd nútíma-
mannsins sem lýsir sér í því að náttúran sé sett til hliðar og maðurinn sé
ekki partur af henni. Athyglin beinist þá að þröngum hagsmunum hans.8
Heimsmynd hvers og eins okkar mótar vissulega hugarfarið, hugsunina,
þekkinguna og getuna til að breyta rétt. Við erum mörg sammála um að
mannkynið þarf að breyta hegðun sinni, þó ekki væri nema til að þoka
sjálfbærri þróun áfram í von um betri framtíðarsýn. Hér er greinilega um
risastórt verkefni að ræða en jafnframt það mikilvægasta sem við stöndum
frammi fyrir. Þetta gefur tilefni til skoðunar á hinni siðferðilegu hlið við-
fangsefnisins, sem krefst athugunar á þeim gildum eða verðmætum lífsins
6 Sleðaháttur gagnvart loftslagsmálum er meðal annars ræddur í nýlegri grein tíma-
ritsins Nature, sjá Jeff Tollefson, „Can the world slow global warming?“, Nature
573/2020, bls. 324–326. áríðandi rannsóknir og verkefni tengd loftslagsbreyting-
um hafa einnig truflast vegna þeirrar athygli sem Covid-19 faraldurinn tekur, sjá
„United in Science report. Climate Change has not stopped for COVID19“, World
Meteorological Organization, 9. september 2020, sótt 9. desember af https://public.
wmo.int/en/media/press-release/united-science-report-climate-change-has-not-
stopped-covid19; áhugavert er að skoða hvernig faraldurinn hefur, að minnsta kosti,
þegar aðgerðir voru hvað harðastar, skilað sér í minni losun gróðurhúsalofttegunda,
sjá: „Sögulegur samdráttur í losun dugar ekki til“, Veðurstofa Íslands, 9. september
2020, sótt 9. desember 2020 af https://www.vedur.is/um-vi/frettir/sogulegur-sam-
drattur-i-losun-dugar-ekki-til?fbclid=IwAR2cc4g6uspgHYkktFRfmMP99QsYH-
qeFcDaL1uqxnilL58RBuuD8gV1xjUM.
7 Sjá áhugaverða umfjöllun sem tengist þessu í guðni Elísson, „Þið munuð öll deyja!
Lita dómsdagsspár hugmyndir manna um loftslagsvísindi?“, Morgunblaðið 19. apríl
2008, bls. 8–9; og guðni Elísson, „Dómsdagsklukkan tifar. Upplýsing og afneitun í
umræðu um loftslagsbreytingar“, Ritið 1/2011, bls. 91–136.
8 Hér má benda á ýmsar heimildir, til dæmis eftirfarandi efni sem ég vísa enn frekar til
síðar í greininni: Wendy Wheeler, The Whole Creature. Complexity, Biosemiotics and
the Evolution of Culture, London: Lawrence & Wishart, 2006; Náttúran í ljósaskipt-
unum, ritstjóri Björn Þorsteinsson, Reykjavík: Heimspekistofnun – Háskólaútgáfan,
2016; guðbjörg R. Jóhannesdóttir og Þorvarður árnason, „Inngangur að þema“,
Ritið 3/2019, bls. 1–8; Jón ásgeir kalmansson, „„Hið þanda segl, hinn rennandi
lækur …“. Athygli, ást og lotning í siðfræði náttúrunnar“, Ritið 3/2019, bls. 69–94;
sjá líka fyrrnefnda heimildamynd David Attenborough. Life on our Planet; einnig skal
bent á eftirfarandi bók sem dregur fram sannfærandi mynd af manninum sem nátt-
úruveru: David Abram, The Spell of the Sensuous, New York: Vintage Books Editions,
1997.