Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Blaðsíða 191
BlaISe PaSCal
196
Hann ætti að horfa á þetta skæra ljós sem er eins og lampi sem lýsir upp
alheiminn, jörðina ætti hann að sjá sem punkt í samanburði við hina geysi-
stóru braut sólarinnar, hann ætti að furða sig á því að þessi víðfeðma braut
er aðeins örlítil í samanburði við þær sem stjörnur himinhvolfsins fylgja á
ferðum sínum. en ef sýn okkar lætur staðar numið við þetta, megi þá ímynd-
unaraflið taka við og horfa lengra; það mun þreytast af því að taka við og
skilja, en náttúran mun halda áfram að færa því efni til umhugsunar. allur
hinn sjáanlegi heimur er ekki nema ógreinilegt strik í hinum stóra faðmi
náttúrunnar. engin hugmynd kemst nálægt honum; það er til lítils fyrir
okkur að belgja skynjunina út fyrir það rúm sem við getum ímyndað okkur,
það eina sem við búum til eru frumeindir í samanburði við raunveruleikann.
Hvolfið er óendanlegt og miðja þess er alls staðar, útjaðarinn hvergi. Þegar
allt kemur til alls þá er helsta skynjanlega einkennið um almætti Guðs ein-
mitt það að ímyndun okkar fer villur vegar í þessari hugsun.
Megi maðurinn, þegar hann lítur í eigin barm, hugleiða hvað hann er
í samanburði við það sem er, megi hann líta á sig sjálfan sem villuráfandi
í þessum afkima náttúrunnar, og megi hann, úr þessari litlu dýflissu sem
hann býr í, og þar á ég við alheiminn, læra að meta jörðina, konungsríkin,
borgirnar og sig sjálfan að verðleikum.
Hvað er maður í óendanleikanum?
en til þess að finna annað furðuverk sem kemur jafn mikið á óvart, þá
ætti hann að leita að því allra viðkvæmasta í því sem hann þekkir og þá getur
smámaur sýnt honum í sínum undursmáa líkama líffæri sem eru enn smærri,
fótleggi með liðamótum, æðar í fótleggjunum, blóð í æðunum, vökva í blóð-
inu, dropa í vökvunum, gufu í dropunum. ef hann heldur áfram að kljúfa
þetta niður í einingar með þessum hætti verður hann úrvinda af því að hugsa
um það og gerum nú það síðasta sem hann kæmist að, að umfjöllunarefni
okkar núna. Hann mun e.t.v. hugsa sem svo að þetta séu allra smæstu ein-
ingar náttúrunnar.
Ég vil að í þessu sjái hann nýtt hyldýpi. Ég vil ekki einungis draga upp
fyrir hann mynd af hinum sjáanlega heimi heldur af víðerni náttúrunnar sem
hægt er að skynja innra með þessari undursmáu frumeind; ég vil að hann
sjái óendanlega marga heima sem hver hefur sinn himin, sínar plánetur, sína
jörð, í sömu hlutföllum og hinn sýnilegi heimur, á þessari jörð dýranna, og
að lokum smámaura þar sem hann mun finna það sama og hann fann í hinum
fyrri og í þeim mun hann einnig finna það sama, endalaust og án afláts; ég vil
að hann týni sér í þessum dásemdum sem eru jafn heillandi í smæð sinni og
aðrar eru í umfangi sínu; vegna þess að hver getur ekki dáðst að því að líkami