Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Page 222

SnERTIFLETIR
227
vert lengri sögu og hafði franski fræðimaðurinn Paul Gaimard meðal annars
dvalist á Íslandi við rannsóknir skömmu áður, árin 1835 og 1836,102 sem og
Alfred Descloiseaux árið 1845.103
Þegar leiðangur napoléons prins kom við á Íslandi voru teknar afsteyp-
ur af höfðum þriggja kvenna og þriggja karla, en einnig af líkamspörtum
þeirra og annarra einstaklinga. Jean-Benjamin Stahl frá Muséum National
d’Historiore Naturelle í París var með í för en hann var sérfræðingur í gerð
brjóstmynda. Stahl tók afsteypur af Árna Magnússyni, 51 árs bónda í Ár-
móti í Þorlákshöfn, Skafta Skaftasyni, sem var jafnaldri Árna frá Reykja-
vík, og Birni Gunnlaugssyni, 68 ára stærðfræðikennara og landmælinga- og
kortagerðarmanni. Konurnar voru Ragnheiður ólafsdóttir, 18 ára, Sigríður
Bjarnadóttir, 24 ára, og Þóra Árnadóttir, einnig 24 ára. Þær eru allar titl-
aðar sem þjónustustúlkur.104 Í Kanarísafninu má einnig finna brjóstmynd af
Bjarna Jónssyni sem Stahl gerði árið 1845 í París. Eins og Æsa Sigurjóns-
dóttir hefur rakið ítarlega í umræðu sinni um sögu ljósmyndunar á Íslandi
og hlut Bjarna í henni voru í sömu ferð Bjarna til Parísar einnig teknar ljós-
myndir af honum fyrir myndaröð um kynþætti.105 Bjarni var rektor Lærða
skólans í Reykjavík, hafði lært í Kaupmannahöfn og ferðast víða. Hann
talaði frönsku og ensku vel og var fenginn til að aðstoða leiðangursmenn
og prinsinn þegar þeir komu til Íslands.106 Einnig er til í París brjóstmynd
af óþekktum Íslendingi frá leiðangri Gaimards en hana er ekki að finna í
Kanarísafninu.
Dvöl leiðangursmanna á Íslandi dregur upp þá margflóknu stöðu sem
102 Árni Snævarr, Maðurinn sem Ísland elskaði; Paul Gaimard og Íslandsferðir hans 1835–
1836, Reykjavík: Mál og menning, 2019.
103 Æsa Sigurjónsdóttir, „French Photography in nineteenth-Century Iceland“, bls.
10–17.
104 Halldór Björn Runólfsson (ritstjóri), „Musée Islandique. ólöf nordal“, Reykjavík:
Listasafn Íslands, 2012. Sýningin var í Listasafni Íslands á tímabilinu 14. 9. 2012 –
4. 11. 2012 og sýndi meðal annars ljósmyndir ólafar af íslensku brjóstmyndunum
(sjá umræðu Kristín Loftsdóttir, „Hlutgerving og kynþáttaflokkanir á Íslandssafninu
í París. Hugleiðingar út frá myndum ólafar nordal“, bls. 424–443). Einnig hefur
Æsa Sigurjónsdóttir fjallað um íslensku brjóstmyndirnar í samhengi við umræðu
sína um tengsl Íslands og Frakklands í gegnum ljósmyndir (sjá Æsa Sigurjónsdótt-
ir, Ísland í sjónmáli. Franskir ljósmyndarar á Íslandi 1845–1900/Islande En Vue. Photog-
raphes Français En Islande, Reykjavík: JPV, 2000; Æsa Sigurjónsdóttir, „Aðdráttarafl
líkamsmannfræðinnar í verki ólafar. nordal Musée Islandique“, Musée Islandique.
Ólöf Nordal, Reykjavík: Listasafn Íslands, 2012, bls. 4–16).
105 Æsa Sigurjónsdóttir, Ísland í sjónmáli. Franskir ljósmyndarar á Íslandi 1845–1900/
Islande En Vue: Photographes Français En Islande, bls. 34.
106 Sama rit, bls. 24–25.