Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Side 225

KRISTÍn LOFTSDóTTIR
230
einnig verið hluti afmennskunar einstaklinga sem átti sér stað innan Evrópu
á svipuðum tíma. Háskólinn í Ghent eyðilagði safn sitt af hauskúpum eftir
seinna stríð, en þeim var safnað snemma á þriðja áratug 19. aldar í fangelsinu
í Ghent. Lík fanga höfðu verið notuð til krufningar til að auka skilning á líf-
fræði og líffærafræði manneskjunnar. Hauskúpur þóttu, eins og fyrr var sagt,
mikilvægar til að skilja mun á milli ólíkra tegunda og sem tæki til að reyna að
skilja mun á milli kynþátta. Þær rötuðu seinna til háskólans og í lok seinna
stríðs hafði merking hauskúpanna, sem Claes og Deblon telja að hafi lengi
verið flæðandi, orðið föst sem arfleifð kynþáttavísinda og ofsókna.117
Ein frægasta deilan sem tengist kröfu um afhendingu líkamsleifa er lík-
lega sú sem snerist um Söru Baartaman, sem Musée de l’Homme var gert að
skila árið 2002. Baartman var Khoikhoi-kona frá Suður-Afríku, sem kom
til Englands árið 1810 en dvaldist einnig í París. Hún var til sýnis bæði
í Bretlandi og Frakklandi. Eftir dauða hennar árið 1816 var mót tekið af
öllum líkamanum. Hún var svo bútuð í sundur og ákveðin líffæri, ásamt
beinagrindinni, geymd í þágu vísindanna.118 Annað dæmi er Truganini, Tas-
maníukonan sem minnst var á fyrr. Þegar fjöldi frumbyggja Tasmaníu var
árið 1854 ekki orðinn nema nokkrir tugir var áhugi evrópskra fræðimanna
á að safna líkamsleifum þeirra mikill. Truganini óttaðist mjög að eftir dauða
sinn yrðu líkamsleifar hennar viðfangsefni fræðimanna og hafðar til sýnis, í
stað þess að hljóta greftrun, enda hafði hún séð slíkt henda lík félaga sinna.
Hún bað um að vera grafin eftir dauðann, en þegar hún dó var líkami hennar
fluttur til Hobart Museum í Tasmaníu og hafður til sýnis fram til 1947 en
þá var hann settur í geymslu vegna mótmæla. Árið 1976 skilaði safnið svo
líkamsleifum hennar til Palawa-fólksins í Tasmaníu.119 Þrátt fyrir að flestar
slíkar deilur hafi snúist um líkamsleifar má einnig velta upp svipuðum sið-
ferðislegum spurningum varðandi brjóstmyndirnar. Terrance Weik spyr í
samhengi við sögu indíána í norður-Ameríku hvort gifsafsteypur ættu að
vera settar undir sama hatt og líkamsleifar. Þar sem þær voru búnar til án
samþykkis einstaklinganna sem um ræðir veltir Weik því upp hvort það eigi
117 Tinne Claes og Veronique Deblon, „When nothing Remains. Anatomical Col-
lections, the Ethics of Stewardship and The Meanings of Absence“, Journal of the
History of Collections 30: 2/2018, bls. 351–362, hér bls. 356.
118 Tobias M.R. Houlton og B.K. Billings, „Blood, Sweat and Plaster Casts“, bls. 362–
377; BBC news, „“Hottentot Venus” goes home“, BBC News, 29. apríl 2002, sótt
12. maí 2020 af http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/1957240.stm.
119 Stan Florek, „Truganini (1812?–1876)“, Australian Museum, 2017, sótt 29. apríl
2018 af https://australianmuseum.net.au/truganini-1812-1876. Síða ekki lengur til.