Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Page 250

Að TREYSTA SéRFRæðINGUM
255
berri umræðu hafa hins vegar sérstaklega ríka skyldu til að hugsa sjálfstætt í
stað þess að fylgja öðrum sérfræðingum að málum.
Vert er að athuga að þessi samfélagslega skylda til sjálfstæðrar hugsunar
snýst ekki um að sérfræðingarnir verði sjálfir betur settir við það að komast að
eigin niðurstöðu. Yfirleitt er bæði einfaldara og þægilegra fyrir sérfræðinga
að treysta öðrum sérfræðingum frekar en að komast að eigin niðurstöðu,
enda tekur það tíma og orku að afla sér upplýsinga og íhuga hvaða afstöðu sé
rétt að taka. ætla má að Frederick Mishkin og Tryggvi Þór Herbertsson hafi
einmitt af þessum ástæðum valið að treysta áhættumati Fjármálaeftirlitsins í
stað þess að leggjast í sjálfstæða rannsókn á stöðu íslensku bankanna, eins og
þeir voru gagnrýndir fyrir að gera í skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis. Auk
þess vitum við oft að aðrir sérfræðingar séu jafn líklegir, eða jafnvel líklegri,
til að komast að réttri niðurstöðu um efni sem liggja þó innan okkar sér-
sviðs. ég hef hins vegar fært rök fyrir því að sérfræðingum beri samfélagsleg
skylda til að treysta ekki öðrum sérfræðingum um mál á þeirra eigin sérsviði,
því annars geta aðrir síður treyst því sem slíkir sérfræðingar geta sammælst
um. Gildi sjálfstæðrar hugsunar liggur því ekki í því að auka líkurnar á að við
höfum sjálf rétt fyrir okkur, heldur í því að tryggja að aðrir geti treyst okkur
þegar við gegnum hlutverki sérfræðinga.
Þetta má kannski orða þannig að að svo miklu leyti sem við eigum að
hugsa sjálf þá eigum við að gera það fyrir aðra – ekki fyrir okkur sjálf.
6. Lokaorð
Þegar þessi lokaorð eru skrifuð – í lok mars 2020 – er aðeins mánuður síðan
kórónuveiran sem veldur COVID-19 greindist fyrst í einstaklingi hér á
landi. Líf allra landsmanna (og flestra annarra jarðarbúa) hefur nú þegar
tekið stakkaskiptum vegna faraldursins, meðal annars vegna samkomu-
banns, breytinga á skólahaldi og þess að þúsundir einstaklinga eru í sóttkví.
Þessar aðstæður minna okkur rækilega á mikilvægi sérfræðinga í samfélag-
inu, enda eru einmitt sérfræðingar á borð við sóttvarnalækni og landlækni
sem almenningur og stjórnvöld þurfa að reiða sig á í aðstæðum af þessu tagi.
Þótt hægt sé að meta gögn og rök þessara sérfræðinga í einhverjum tilvikum
þá er óhjákvæmilegt að þeim sé einnig treyst um mikilvæg atriði, svo sem
um hvernig best sé að komast hjá smiti og hvernig faraldurinn muni þróast
á næstu vikum og mánuðum. Ýmsir aðrir „sérfræðingar“ – raunverulegir
jafnt sem sjálfskipaðir – hafa einnig komið fram á sjónarsviðið með kenn-
ingar, líkön og framtíðarspár af ýmsum gerðum. Hverjum þeirra eigum við