Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Síða 267
ÁSTA KRiSTÍN BENEDiKTSDóTTiR
272
passíva, ljósvíkingslega og stefnulausa dreng sem ég sjálfur var allt fram til
tvítugs.“36 Loks koma tengsl Elíasar og Halldórs sterkt fram í drögum að
formála að Man eg þig löngum, rituðum í maí 1944:
Þreyttur á sál og líkama, fallin[n] á prófi, sokkinn í botnlaust skulda-
fen, svo að ég næ varla andanum, eygjandi enga minnstu ljósglætu í
þokumyrkri óvissu og vanmáttar, byrja ég að rita söguna um Hall-
dór óskar Magnússon, vin minn og andlegt skyldmenni, aumingja
og gáfumann, sem þó hafði aldrei nokkra minnstu löngun til þess
að verða skáld.
Mikið er langt síðan að ég ætlaði að rita þessa merkilegu sögu.
Mér finnst sjálfum hálfótrúlegt, að ég skuli þó vera byrjaður á
henni, eins og ég hefi dregið það á langinn. En ástæðan fyrir því
að ég hefst nú handa, er sú, að mér finnst ég aldrei hafa verið betur
til þess fallinn en nú, – og það er að vissu leyti fjarska gott, – mér
finnst ég aldrei áður hafa verið jafnskyldur honum og einmitt þessa
eymdarlegu maí-daga, það herrans ár 1944. Ég hefi aldrei verið
slíkur aumingi, sem eg er nú, – og ég horfi fram á það, að sökkva
ennþá dýpra. Ég horfi fram á eymd, hungur, sjúkdóma bæði and-
lega og líkamlega. Ég sé fyrir mér þá stund, þegar ég stend algjör-
lega einmana í heiminum, rétt eins og Halldór óskar Magnússon
varð, seinustu daga hervistar sinnar.37
Því verður ekki haldið fram hér að Man eg þig löngum sé sjálfsævisögulegt
verk en engu að síður er ljóst að Elías sá „andlegan skyldleika“ með sér
og aðalpersónunni. Líkt og Halldór var Elías fátækur, rauðhærður, langur
og mjór unglingur með lítið sjálfstraust. Minnisbækur hans og önnur skrif
benda auk þess til þess að hann hafi verið nokkuð þunglyndur og kvíðinn,
ekki síst á árunum 1941–1944 þegar Jón Hansson er að þróast í huga hans
yfir í Halldór óskar Magnússon. Elías lauk ekki gagnfræðaprófi vorið 1942
fremur en Halldór, líklega að miklu leyti sökum þess áfalls sem hann varð
fyrir í janúarmánuði þegar amma hans, sem gekk honum í móðurstað, lést.
36 Lbs. 9 NF. Ragnar Jónsson í Smára. AA. innlendir bréfritarar. Elías Mar til Ragnars,
7. maí 1950. Sjá einnig Þorsteinn Antonsson, Þórðargleði, bls. 97. Í Mynd af Ragnari í
Smára, bls. 96–102, byggir Jón Karl Helgason enn fremur frásögn sína af samskiptum
Elíasar og Ragnars á þessu bréfi og fleirum sem fóru á milli þeirra árið 1950.
37 Lbs 13 NF. Elías Mar. CC. Gögn frá námsárum, askja 3. Þreyttur á sál og líkama
[…].