Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.10.2020, Qupperneq 275

ÁSTA KRiSTÍN BENEDiKTSDóTTiR
280
nöfnin vísi til raunverulegra einstaklinga – Elíasar sjálfs og tveggja kvenna
sem hann var hrifinn af á þessum árum – en áhugavert er að skoða muninn
á því þegar konur og karlar eru ávörpuð. Bréfin til kvennanna snúast um
kynlíf, ýmist ofbeldi eða létta leiki, en bréfið til X fjallar um fegurð og upp-
hafna ást. Tímalínan vekur einnig athygli; kvenfyrirlitningin og ofbeldið til-
heyrir samtímanum en eftir því sem lengra er ferðast inn í framtíðina tekur
við frjálsara líf og innilegri samskipti, sem minnir nokkuð á þá heima sem
birtast í vísindaskáldsögunni Úraníu. Sendibréfin þrjú eru líklega elstu text-
arnir í safni Elíasar sem fjalla opinskátt um kynlíf og kynlífsfantasíur annars
vegar og ást til karla hins vegar og sem slíkt er handritið allrar athygli vert.
Það ber vitni um ákveðna gerjun í hugarheimi Elíasar og bendir til þess að
þegar þarna var komið sögu hafi hann verið farinn að horfast í augu við að
kenndir hans beindust í átt til beggja kynja; kannski ekki óhræddur en alla-
vega ákveðnar en áður.
Meðal bókanna sem Elías las árið 1945 var The Technique of Sex eftir
Anthony Havil, líklega á ensku en íslenska þýðingin, Raunhæft ástalíf, kom
þó út sama ár. Þar fjallar Havil meðal annars um kenningu Sigmunds Freud
um tvíkynhneigð, það er að allt fólk laðist í frumbernsku að báðum kynjum
en læri síðar að bæla eða göfga samkynja langanir sínar, og umfjöllunin um
samkynhneigð er almennt fremur sympatísk þótt vissulega sé mest áhersla
lögð á hið gagnkynhneigða norm.61 Slíkur lestur, þar sem samkynja lang-
anir eru ekki afgreiddar með þögn eða skilyrðislausri fordæmingu, hlýtur
að hafa verið mikilvægur fyrir Elías og margt bendir til þess að hann hafi
verið áhugasamur um kenningar Freuds og kynnt sér þær vel. Hann skrifar
til dæmis oft hjá sér að hann hafi rætt við hina og þessa um persónuleika og
geðraskanir og ljóst er að honum var slíkt efni hugleikið.
Nafn Freuds er ekki að finna í minnisbókum Elíasar en þegar rýnt er í
Eftir örstuttan leik, sem varð til á síðustu mánuðum ársins 1945, dylst engum
sem til þekkir að þar liggja, meðal annarra, kenningar sálgreinisins að baki.
Dagný Kristjánsdóttir hefur eins og áður segir rakið nokkra freudíska þræði
í bókinni og áfram má halda með slíka greiningu. Á þeim nótum má rekja
flest ef ekki öll vandamál Bubba til móðurmissisins í bernsku sem hefur vald-
ið ýmiss konar röskunum í mótun sjálfsveru hans. Hann getur ekki myndað
61 Anthony Havil, Raunhæft ástalíf. Handbók með 11 litprentuðum myndum, þýðandi
Ásbjörn Stefánsson, Reykjavík: Fræðsluhringurinn, 1945, bls. 27. Helsta rit Freuds
um þetta viðfangsefni er ritgerðirnar þrjár um kynverund: Sigmund Freud, Three
Essays on the Theory of Sexuality, þýðandi James Strachey, New York: Basic Books,
2000. Sjá einnig Guðrún Elsa Bragadóttir, „Af usla og árekstrum. Sálgreining í ljósi
hinsegin fræða“, Ritið 17: 2/2017, bls. 13–37.