Úrval - 01.12.1956, Síða 48

46
ÚRVAL
frá eiginmönnum eða konum,
þá hlýtur sú spurning að va'aia
hvaða skilnaður sé erfiðastur:
skilnaðurinn við foreldra, lífs-
förunaut eða börn.
En þessi spurning er hégómi;
þegar öll kurl koma til grafar,
speglast í öllum kveðjubréfun-
um sífellt sama tilfinningin:
sársaukinn yfir því að þurfa að
skilja við lífið. Allir hinir dauða-
dæmdu bera í brjósti heita ást
til lífsins. í bréfinu frá frelsis-
hetjunni í Gyðingahverfi Bialy-
stok segir: ,,Hve heitt þráir
ekki þetta fólk að lifa.“ Búlg-
arskur skæruliði skrifar: Eina
ósk mín er að fá að lifa!“ Þýzk
kvenhetja: ,,Ég hefði svo gjarn-
án viljað fá að lifa hina nýju
tíma!“ Frakki: ,,Að deyja á
stund sigursins er hálfgerð
smán!“ — Alls staðar mætir
oss sama ást til lífsins. Það væri
ekki rétt að líta á þetta sem
óttaviðbrögð eingöngu, and-
spænis dauðanum. Til þess er
lífslöngun þessa fólks alltof ná-
tengd bjartsýni, sem er í hróp-
andi mótsögn við þá bölsýni,
er einkennir bókmenntir vorra
tíma.
f þessari mótsögn er megin-
gildi þessa átakanlega bréfa-
safns ef til vill fólgið. Vér er-
um vön því að sjá samtíð vorri
lýst sem „tíma hinna efasjúku
sálna“. En hér kynnumst vér
T.’eit hugprúðra manna í
fremstu víglínu, sem allir trúa
á eitthvað algert, sem játast
lífinu af eldmóði, en hætta því
samt vegna sannfæringar sinn-
ar.
Gerir þetta ekki bölsýni
menningarpostula vorra tíma
smán til? Því verður að svara
bæði játandi og neitandi. Án
efa voru þessir baráttumenn,
sem voru holdtekin hugsjón
milljóna manna, magnaðir heil-
brigðum lífskrafti, án efa börð-
ust þeir allir með eitt markmið
fyrir augum — að steypa kúg-
aranurn af stóli. En um það sem
koma skyldi í staðinn: hið
kristna ríki, kommúnismann,
lýðræðið — um allt þetta voru
óendanlega skiptar skoðanir. Að
þessu leyti eru þessi bréf hinna
dauðadæmdu rétt spegilmynd af
samtíðinni. Þau sanna, að hana
skortir hvorki lífsþrótt né sann-
færingu, og heldur ekki menn,
sem hafa hugrekki til að standa
við sannfæringu sína. Það sem
skortir er heimsskoðun, er allir
menn viðurkenna að sé bindandi.
Hér er hættan fyrir framtíðina
fólgin, en kannski einnig vonin.
Því að eins og kúgun magnaði
gegn sér andspyrnu og samein-
aði hin ólíkustu öfl, eins mun
hún í framtíðinni sameina öll
heilbrigð öfl og magna þau
gegn sér.