Úrval - 01.12.1956, Qupperneq 85

ÞRÓUN HEILANS OG STARFSEMI HANS
83
í hvorugum er frumu- og
straumkerfið nægilega marg-
brotið til þess að þar geti búið
skynsemi á borð við skynsemi
mannsins.
Dýr eins og maurar og bý-
flugur hafa lítið gagn af lær-
dómi, því að hin tiltölulega fáu
tengimynztur, sem möguleg eru
í heila þeirra, eru fastmótuð
þegar við fæðingu, og þau
bregðast á ósjálfráðan eða sjáif-
virkan hátt við áhrifum utan
að. Þá fáu mánuði, sem þerna
í býflugnabúi lifir, hegðar hún
sér að mestu leyti eins og sjálf-
sali, sem stjórnað er af flókinni
stýrisvél, sem er innbyggð í
frumurnar frá upphafi. Reynsla
liðinna forfeðra hennar er
skráð í erfðastofna hennar, end-
urminningar, sem á óteljandi
kynslóðum hafa smám saman
breytzt fyrir áhrif stökkbreyt-
inga og náttúruvals. Maðurinn
fær einnig þannig ósjálfráð og
eðlislæg hátternismynztur í
vöggugjöf, en hann fær líka
önnur, sem reynslan getur mót-
að. Hann fær þau í vöggugjöf
sem einskonar óútfylltar ávís-
anir, er hann getur notað til
að ávísa á tilteknar upphæðir
greindar, sem eru háðar við-
leitni hans sjálfs.
Hin þjálu rafefnafræðilegu
ferli, sem vér nefnum hugsun
eiga sér stað í nýja heilanum,
geysimiklu kerfi skiptistöðva,
sem hafa aðsetur í heilaberk-
inum. Ekkert dýr, sem misst
hefur heilabörkinn, getur not-
fært sér reynslu, því að það hef-
ur þá ekki lengur taugunga, sem
tengzt geta í ný mynztur. Fugl-
ar, sem þannig eru settir, geta
flogið eftir sem áður, kettir geta
hvæst og urrað, en hvorugir
geta munað eða lært, og án
heilabarkar virðist ekki vera
um neina eiginlega vitund að
ræða.
Enda þótt heilinn hafi verið í
sköpun hjá náttúrunni í 500
milljónir ára, tók heilabörkur-
inn ekki að myndast fyrr en fyr-
ir 100 milliónum ára. Og ekki
eru nema milljón ár síðan þrosk-
ast höfðu nægilega flókin
straumkerfi í heilanum til þess
að eigandi hans gæti kallast
maður. Þegar þessu þroskastigi
hafði verið náð, tók gildi ein-
staklingsins að láta sín getið.
Þegar maur er drepinn, getur
annar nákvæmlega eins komið í
hans stað, en það á ekki við um
manninn. Vinnudýr tiltekinnar
maurategundar eru öll eins,
jafnvel heilamynztrin; vegna
þess að heilamynztur mannsins
eru mótanleg, eru engir tveir
menn eins, og hvað úr einstakl-
ingnum verður er miiíið undir
því komið hvaða áhrif reynsla
og lærdómur hafa á heilabörk
hans á þeim árum þegar mynzt-
ur hans eru að mótast.
Enda þótt enginn geti haft
áhrif á heila sinn til stækkunar
eða eigindar, hefur rúmtak höf-
uðkúpu mannsins á þeim milljón
árum, sem maðurinn hefur ver-
ið til, þrefaldast að minnsta