Læknaneminn - 01.03.1972, Blaðsíða 144

LÆKNANEMINN
12Jf
til greina að fjalla um skaðabóta-
ábyrgð lækna ýmist sem bóta-
ábyrgð innan eða utan samninga.
Það er ekki heppilegt eða líklegt
til árangurs. Verður hér að hafa í
huga, að fræðikerfi lögfræðinnar
er aðeins fram sett til hjálpar, en
ekki til að aðskilja það, sem bezt
verður skýrt í samhengi, og er
óleyfilegt að draga miklar álykt-
anir af sjálfu kerfinu. Það er því
rétt hjá Gísla G. ísleifssyni, er
hann vill ræða allar bótareglur í
einu lagi án tillits til fræðilegrar
skiptingar skaðabótareglna.
í hinum stóru löndum á okkar
menningarsvæði hefur margt ver-
ið ritað um skaðabótaábyrgð
lækna. Nokkrar tímaritagreinar
höfðu birzt um efnið á Norður-
löndum, er stjórnarnefnd verð-
launasjóðs Anders Sandöe Örsteds
í Danmörku efndi árið 1955 tiJ
verðlaunasamkeppni um ritgerð
um efnið. Tvær ritgerðir, sem
sendar voru, hafa verið prentaðar
í sérstökum bókum. Er önnur eftir
Ellinor Jakobsen, en hin er eftir
Bengt V. Tidemand-Petersson, og
komu bækur þessar út 1958 og
1960. Eftir það hafa enn birzt
tímaritagreinar um efnið og ein-
staka þætti þess. Þar sem íslenzk-
ur skaðabótaréttur er náskyldur
bótarétti Danmerkur og hinna
Norðurlandanna og allskyldur
bótarétti annarra og stærri ríkja
í Vestur-Evrópu, má fá mikinn
stuðning í rannsóknum erlendra
fræðimanna á málaflokki þessum.
Bótaábyrgð lækna hvílir fyrst
og fremst á reglu, sem er sameig-
inleg grundvallarregla, bæði innan
og utan samninga, almennu skaða-
bótareglunni, sem kölluð er, en
hún nefnist einnig saknæmisreglan
eða culpareglan, Almenna skaða-
bótareglan er orðuð með aðleiðslu
frá dómum, og er venjulegt orða-
lag hennar í íslenzkri lögfræði
þannig:
Sá maður, sem bakað hefur öðr-
um manni tjón með saknæmri og
ólögmætri athöfn sinni eða at-
hafnaleysi, skal bæta hinum það
tjón, sem telja má sennilega af-
leiðingu af þessari athöfn eða at-
hafnaleysi (Ólafur Lárusson:
Kaflar úr kröfurétti, 2. útg. í um-
sjá Magnúsar Þ. Torfasonar,
Reykjavík 1965. bls. 13).
Læknar eru skaðabótaskyldir
skv. íslenzkum rétti eftir almennu
skaðabótareglunni. Að því leyti
eru þeir á sama báti og aðrir.
Vandinn er sá, að hið víðtæka
orðalag reglunnar þarf að fylla
út, skýra nánar, og þá þarf að
taka tillit til aðstöðu lækna. Mestu
skiptir að kanna, hvernig sak-
næmishugtakið horfir við, þegar
um lækna er að ræða, og hvert er
orsakasamband læknisstarfs og
þess tjóns, sem sjúklingurinn hef-
ur orðið að þola.
Með saknæmi er átt við hug-
ræna afstöðu læknisins, ásetning
hans eða gáleysi. Um ásetning hjá
lækni til að valda tjóni er sjálf-
sagt svo sjaldan að tefla, að óþarft
er að fara um það mörgum orð-
um, en slík tilvik myndu vera bóta-
skyld. Þegar meta skal, hvort
verknaður sé unninn af gáleysi, er
almennt miðað við, hvort góður
og skynsamur maður myndi hafa
brugðizt eins við. Þessi góði og
skynsami maður er í lögfræðinni
oft kallaður bonus paterfamilias.
Þegar um er að ræða sérfræðinga
eins og lækna, verður í stað þessa
góða manns og skynsama að koma
góður og skynsamur læknir, þ.e.
maður með vissa þekkingu og til-
tekin viðhorf. En er þá unnt að
segja nokkuð nánar um eiginleika
góðs og skynsams læknis frá sjón-
armiði lögfræðinnar ?