Úrval - 01.06.1968, Side 67

HVAÐ HEFUR GERZT í HVALVEIÐUM?
65
uppgötvun sína, meðal annars með
því að koma fyrir sprengju í skut-
ulsoddinum. Síðan komu gufuskip-
in til sögunnar, búin fullkomnari
tækjum til veiðanna og juku enn á
afköst í þessari atvinnugrein.
Sérstakir hvalbátar eru nú notaðir
til sjálfra veiðanna og flytja þeir
feng sinn annað hvort til móður-
skips, eða verksmiðju í landi. Bát-
arnir, ef báta skyldi kalla, eru
flestir frá þremur upp í fimm
hundruð lestir að stærð, bunir öll-
um helztu siglinga- og öryggis-
tækjum nútímans. Fremst í hverj-
um bát er hvalbyssan, fallbyssa, sem
hægt er að skjóta úr 75 kílógramma
skutli á fimmtíu til sextíu faðma
færi. í hverjum bát eru loftdæl-
ur til þess að hægt sé að setja loft
í hval, þegar hann er dauður, og
láta hann fljóta, því að þannig
verður hann léttari í drætti. Oft-
ast er verksmiðjuskip í för með
hvalbátunum, en þessum skipum
hefur verið vel lýst í bók R. B.
Robertsson, „Um hvali og menn“,
en þar kemst hann svo að orði á
einum stað: „Hugsum okkur, að tvö
stór tankskip séu fest saman hlið
við hlið og úr þeim gerður einn
skrokkur, þannig að skipsbotninn
yrði breiðara og hornið við kjölinn
sljórra. Þetta skip myndi rista
grunnt og vera hátt í sjónum. Síð-
an skulum við hugsa okkur, að
nýi skrokkurinn yrði skorinn í
sundur við aftursiglu tankskipanna
og þar gerð göng frá sjólínu í skut
er lægju fram í skipið og hækkuðu
að aðalþilfari. Þessi göng yrðu
nægilega breið til þess, að þar
gætu tvær járnbrautarlestir hugs-
anleg'a mætzt, en göngin myndu
opnast út á aðalþilfarið rétt fram-
an við reykháfana .... aðalþilfar
hvalmóðurskips skiptist í tvö hval-
skurðarplön, og á hvoru þeirra er
hægt að vinna að skurði eins
níutíu feta hvals að minnsta kosti.
Undir hvalskurðarplönunum er
sjálf verksmiðjan, geysi stór geym-
ur, með vélar á þremur milliþil-
förum og síðan taka við tankar, er
ná niður að kili, og í þá er hægt að
setja 20.000 lestir af lýsi og þaðan
af meira.“ — Um borð í verksmiðju-
skipinu vinna um 700 menn í þá átta
mánuði, sem hvalvertíðin stendur
í Suður-ísnum.
Hvalmóðurskip er í rauninni
risastórt sláturhús, en gufuvindur
um borð hafa gert hvalvinnsluna
kleifa. Hvalvinsla þekkist einnig í
stöðvum í landi og hafa þær all-
an hinn sama búnað og er um borð
í hvalmóðurskipunum til þess að
vinna hvalkjöt í dýrafóður og úr
spikinu lýsi. Hvalbátarnir slefa þá
veiði sinni til landsstöðvanna, sem
á Suðurhveli eru í Ástralíu, Brazi-
líu, Chile, Nýja-Sjálandi, Perú,
Suður-Afríku og Suður-Georgíu á
Suðurskautslandinu.
Stundum tekur hvalskurður ekki
nema fjörutíu mínútur, og er það
næstum ótrúlegur hraði, þegar
manni verður hugsað til þess, að
kjálkabein steypireyðar vega tvær
lestir, hryggurinn tíu lestir, höf-
uðkúpan fjórar og hálfa lest, lifr-
in eina lest, blóðið átta lestir, kjöt-
ið 56 lestir, tungan þrjár lestir,
hjartað eina og hálfa lest og spik-
ið 26 lestir. Hver hvalur var árið
1955 virtur á um það bil fimm