Úrval - 01.06.1971, Blaðsíða 13

FYRSTI ÞJÓÐGARÐUR HEIMS Í HÆTTU
11
gegnum skóga og yfir fallna
trjáboli, yfir fossandi ár og
gljúfur. En þremenningunum tókst
í rauninni fyrstum manna að rann-
saka svæði þetta að nokkru ráði.
Það er hægt að ímynda sér hrifn-
ingu Charles W. Cooks, þegar hann
fann af hreinni tilviljun Stórugjá
á Gulsteinasvæðinu, skreytta litum
regnbogans. Hún er að vísu minni
en Stóragljúfur í Coloradofylki. En
hún er samt stórfengleg, 24 mílur
á lengd og 1200 fet á dýpt.
„Eg var að leita að einum áburð-
arklárnum okkar. Eg reikaði út úr
skóginum beint fram á brún Stóru-
gjár,“ sagði Cook. ,,0g þessi dýr-
lega sýn gerði það að verkum, að
ég saup hveljur af hrifningu!“
Leiðangursmenn eyddu þessum degi
við Gulsteinafossa og svolgruðu í
sig „hinn yfirþyrmandi stórfeng-
leika og dýrð þessa meistaraverks
náttúrunnar." Þeir voru djúpt
snortnir og ákváðu að halda upp
með Gulsteinaá og reyna að finna
upptök hennar. Og þeir fundu þau
sannarlega. Þeir fundu glitrandi
„innhaf", þ. e. Gulsteinavatn. Er
þeir héldu svo í vesturátt, uppgötv-
uðu þeir „Stóra-Geysi“ í fullum
gangi: „Hnígandi sólin skein á gos-
súluna og vatnsgufuna umhverfis
hana. Og geislar hennar klæddu
alla þessa dýrð í gylltan hjúp . . .
Þetta var dásamleg sýn.“
Það er engin furða, að hinir fyrstu
landkönnuðir Gulsteinasvæðisins
hafi orðið yfir sig hrifnir af upp-
götvunum sínum þar og að þeir
skyldu ræða það við tjaldbúðabál-
ið, hvernig unnt yrði að vernda
þetta stórfurðulega svæði til gagns
og gleði fyrir alla þjóðina. „Eng-
inn okkar stakk upp á því að gera
skyldi svæðið að raunverulegum
þjóðgarði," sagði Cook síðar. „En
við gerðum okkur grein fyrir því,
að jafnskjótt og almenningur frétti
um dásemdir þessa svæðis, mundu
margir flýta sér á vettvang til þess
að slá eign sinni á hluta þess.“
Er áhugi almennings á Gulsteina-
svæðinu óx nú hröðum skrefum,
skipaði Þjóðþingið svo fyrir, að
fyrsti opinberi landmælingaflokkur-
inn skyldi sendur þangað. Það var
árið 1871. Foringi leiðangurs þessa
var jarðfræðingurinn Ferdinand V.
Hayden. í leiðangrinum var einnig
einn af brautryðjendum ljósmynda-
tökulistarinnar, William Henry
Jackson, sem var mjög athafnasam-
ur á þessu sviði. Myndir hans af
Gamla Trygg og öðrum dásemdum
Gulsteinasvæðisins staðfestu á
óyggjandi hátt, að þar var ekki um
neinar ýkjur að ræða. Og höfðu
myndir þessar geysileg áhrif á Þjóð-
þingið . . . Næsta ár setti Þjóðþing-
ið lög um stofnun þjóðgarðs á svæði
þessu.
Nú var Þjóðþingið þannig búið
að stofna fyrsta þjóðgarðinn í
Bandaríkjunum. En það lá nærri,
að það gerði það að verkum með
frekara afskiptaleysi sínu, að svæði
þetta yrði samt eyðileggingunni að
bráð. Nathaniel Langford, sem hafði
rannsakað Gulsteinasvæðið, flutti
ótal fyrirlestra um það og barðist
fyrir því, að það yrði gert að þjóð-
garði. Það var því eðiilegt, að hann
yrði gerður fyrsti yfirþjóðgarðs-
vörður Gulsteinagarðs (reyndar
kauplaust). En Þjóðþingið veitti