Úrval - 01.06.1971, Blaðsíða 51

MEGINLÖNDIN ERU Á REKI
JARÐSAGA FÓLGIN í
BORKJÖRNUM
En þeir þurftu að vita nákvæm-
lega um atburðaröðina til þess að
geta sagt til um jarðfræðilega sögu
plánetu okkar með öryggi. Og þess-
ar upplýsingar gátu þeir aðeins
fengið með því að bora niður í út-
hafsbotnana og taka þaðan sýni af
setefnum og grjóti úr jarðskorp-
unni og ákvarða efnainnihaldið og
ald.ur þess. Fimm bandarískar stofn-
anir hafa sameinazt um framkvæmd
snjallra vísindalegra tilrauna undir
forystu Scripps- haffræðistofnunar-
innar í Kaliforníu. Þessar tilraunir
er verið að framkvæma um borð í
;,Glomar Challenger“, einu furðu-
legasta skipi, sem sett hefur verið á
flot. Á miðju skipinu er 142 feta
hár olíuborturn, og 20 feta breitt
gat er á skipinu beint undir bor-
turninum. Gengur það alveg í gegn-
um skipið. Og niður um þett.a gat
eru margra mílna löng borrör látin
síga niður á hafsbotn. Þau eru auð-
vitað samsett úr mörgum bútum.
Þar eð það er þýðingarlaust að’nota
akkeri á hinu mikla dýpi, sem bor-
að er á, er skipinu haldið á réttum
stað yfir borstaðnum með hjálp
tveggja skipsskrúfa, sem eru aftan
á skipinu, og samtals fjögurra „ýti-
tækja“, sem eru utan á skipshliðun-
um nálægt stefni og skut og gera
það mögulegt að hreyfa skipið til
hliðar, þegar nauðsyn krefur. Þess-
um „ýtitækjum“ stjórna tölvur, og
með hjálp hljóðmerkjatækja, sem
komið er fyrir á hafsbotninum, geta
tæki þessi haldið skipinu svo ná-
lægt borstaðnum, jafnvel í miklum
4ð
ósjó, að aldrei skeikar um meira en
40 fetum.
Fyrst var því þannig farið, að
þegar boroddurinn slitnaði, varð að
hætta á þeim borstað. En nú hefur
verið ráðin bót á því, svo að slíkt
er ekki nauðsynlegt lengur. Á hafs-
botninum er komið fyrir nýupp-
fundnum neðansjávartækjum og
vélum og geysistórri „málmtrekt".
Hægt er að draga upp rörin, skrúfa
nýjan odd á borendann og koma
bornum aftur í sömu holuna, sem
er aðeins 10 þumlungar í þvermál,
þótt margar mílur séu niður á hafs-
botn, og halda svo áfram að bora
í sömu holu! Þessu ótrúlega afreki
hefur verið líkt við, að staðið væri
efst uppi í Empire State-bygging-
unni í New Yorkborg og 1250 feta
langt sogstrá væri látið síga niður
í gosdrykkjaflösku á gangstéttinni
fyrir neðan . . . í miklu roki.
„Glomar Challenger“ hefur siglt
fram og aftur um úthöfin frá því í
ágúst 1968, og vísindamennirnir um
borð hafa nú þegar borað 250 hol-
ur í hafsbotnana, og náði sú dýpsta
3334 fet niður. Og þannig hafa þeir
náð borkjörnum af leðju og grjóti,
sem hefur reynzt vera allt að 160
milljón ára gamalt. Þegar borkjarn-
inn er kominn upp á þilfar, er hann
bútaður sundur í 5 feta lengjur og
fluttur í velútbúnar rannsóknar-
stofur um borð. Þar er hann ljós-
myndaður, röntgenmyndaður,
geislavirkni hans er mæld og aldur
hans greindur, áður en um hann er
búið í plastumbúðum og hann send-
ur til frystigeymsla í Bandaríkjun-
um til frekari rannsókna. Það ríkir
alltaf geysileg spenna, þegar náð