Lögfræðingur - 01.01.1900, Blaðsíða 29
Hundraðatal á jörðum.
29
dauða, heldur hafa þau komist á samkvæmt því einfalda
lögmáli, að hver vill sitja við þann eldinn, sem best brenn-
ur. Menn vilja hafa sem mestan arð af fje sínu. Nú á
dögum taka menn lán í verslunum, en á 14. öld tóku
menn leigukúgildi.
£að hefur áður verið sagt, að á 18. öld, og jafnvel
enn í dag, sjeu sumar jarðir kúgildalausar. f>etta hefur
auðvitað einnig átt sjer stað um margar jarðir um 1400,
jafnvel á jörðum klaustranna. þannig segir í skjali einu
frá 16. öld um eina jörð Helgafellsklausturs, Hraunskarð:
«J>á datum skrifaðist 1400, var leiga eptir hana 6 hundruð
fiskar, og fylgdu þá engin leigukúgildi.u ’) En samt sem
áður hafa kúgildi með jörðum verið orðin mjög almenn
um 1400.
Árið 1405 skiptu þeir Benedikt Brynjólfsson ogBjarni
Einarsson ýmsumjörðum í ísafjarðar- og þúngeyjarsýslum.
dltem skiptu þeir um 30 kúgilda; skyldi Björn taka vestr,
en Benedikt norðr.#1 2) þ>etta hafa auðsjáanlega verið kú-
gildin með leigujörðunum. þ>að kemur einna ljósastfram,
hversu almenn kúgildi hafa verið orðin með leigujörðum,
í skrá frá hjer um bil 1446 um eignir Guðmundar (ríka)
Arasonar á Reykhólum, þegar þær voru teknar undir kon-
ung. Jarðirnar voru 175 að tölu, en með leigujörðunum
6—700 kúgildi, kúgildi með hverri leigujörð nema þremur
eyðijörðum, og einni eða ef til vill fleirum bændakirkju-
jörðum.3)
Kúgildi með leigujörðum eru orðin almenn um 1400,
en þótt svo sje, þá er samt langt frá, að þau sjeu talin
1) ísl. fbs. III. bls. 141.
2) S. st. III. bls. 705.
3) S. st. IV. bls. 683— 694.