Lögfræðingur - 01.01.1900, Blaðsíða 53

Hundraðatal á jörðum.
53
enda urðu jarðir að fornu fyrir mildu minni áföllum, en
nú á tímum. Landið var að fornu mjög skógi vaxið,
og fyrir. því bljes það lítið upp. Skógarnir hindruðu
það, að ár gætu gert mikil iandbrot, enda hindruðu skóg-
arnir í hlíðunum einnig liina mjög bráðu vatnavexti, sem
nú eru tíðir.
Samkvæmt tíundarlögunum þurfti eigi að tíunda kirkju-
eignir, og þegar kirkja átti nokkurn hluta í jörðu, þá urðu
tíundarhundruð jarðarinnar annað, en hundruð miðuð við
verð jarðarinnar, og loks fóru menn að virða jarðir óhæfi-
lega hátt til arfs og giptumála. Jj>etta leiddi til þess meðal
annars, að menn gleymdu að hundraðatal jarða var upp-
runalega miðað við verð jarða. Menn skildu ekkert í,
á hverju hundraðatal jarða byggðist. Flestar jarðir voru
orðnar leigujarðir, en gengu lítið kaupum og sölum, svo
að menn gátu eigi gert sjer í hugarlund, að það væri
miðað við verð jarða. Bjuggu menn sjer þá til þá fals-
kenningu, að hundraðatalið væri miðað við það, hversu
mörgum kúgildum (hundruðum) jörðin framfleytti, og er
sú skoðun enn ríkjandi meðal manna og hefur gert íslandi
afar mikið tjón. Fyrst og fremst var varið afar miklu fje
til þess, að fá jarðir metnar til hundraða, án þess að
nokkur árangur yrði af því, og þegar jarðamat loks var
gert um miðja þessa öld, þá urðu ýmsar misfellur á því,
sem að sumu leyti stöfuðu af hinum röngu ímyndunum
manna um hið forna mat á jörðum til hundraða. J>rátt
fyrir þetta hefur engin almenn breyting fengist á jarða-
matinu, og það þó að margar jarðir hafi gengið úr sjer,
en aðrar liækkað mjög í verði síðari hlut þessarar aldar.
J>etta stafaði auðsjáanlega af því, að menn óttuðust alla
þá fyrirhöfn, sem jarðamat mundi hafa í för með sjer, ef