Lögfræðingur - 01.01.1900, Blaðsíða 52
52
Páll Bricm.
þetta svo vanalegt, að ýmsir menn fóru að telja kúgildin
lögfylgjur jarða, og á þessari öld varð venja þessi löghelguð.
Ennfremur hefur verið sýnt fram á, að jörðum haii
að fornu fylgt öll nauðsynleg iiús jarðarinnar, og að lands-
drottnar hafi átt að leggja við til húsa, er þau þurfti að
byggja upp. Breyting á þessu varð fyrst eptir siðabót,
er konungur hafði tekið undir sig jarðeignir klaustranna.
Yildi konungur þá eigi leggja við til húsa á klaustur-
jörðum og ákvað, að leiguliðar skyldu sjálfir byggja húsin
að öllu leyti á sinn kostnað. Á næstu 100 árum varð
þetta venja á öðrum leigujörðum. Eptir þetta fóru jarð-
arhús að versna, en leiguliðar töldu sína eign, eins og
eðlilegt var, allt sem þeir höfðu lagt til, og þeir gátu úr
þeim rifið. Jarðarhús týndu tölunni, og ýms nauðsynleg
hús á jörðum voru eign leiguliða.
|>á hefur verið sýnt fram á, að hið forna hundraða-
tal á jörðum sje blátt áfram komið upp á þann hátt, að
menn mátu jarðir til verðs. Upprunalega var þetta á
reiki þannig, að dýrleiki á jörðum var miðaður við verð-
aura, álnir og jafnvel kúgildi, en þegar tíundarlögin voru
sett 1096, þá voru menn skyldaðir að meta þær til 6 álna
aura. Hundraðatal í sex álna aurum hefur fundist á
mörgum jörðum; auk þess átti það sjer stað, að menn
miðuðu við þriggja álna aura, þangað til það ruddi sjer
til rúms, að liundraðatal jarða var eingöngu miðað við
álnir. |>etta átti sjer stað á síðari hluta 12. aldar og á
13. öld, og helst þetta hundraðatal jarða í álnum fram á
þennan dag. Samkvæmt hinum fornu tíundarlögum átti
að virða eða meta jarðir til hundraða á ári hverju, en
hundraðatal jarða hjelst í líkum skorðum. Orsökin til þess
var bæði það, að fjelagslíf manna tók litlum breytingum,