Lögfræðingur - 01.01.1900, Blaðsíða 133
Dömstólar og rjettarfar.
133
síðar geta þeir ekki komið fram með neitt nýtt,
nema málsparturinn hafi gefið tilefni til þess.1)
Eins og áður er um getið, eiga aðilar að jafnaði að
koma fram með sókn og vörn skriflega: þ>ó geta þeir, ef
þeir mæta sjálfir, eða umboðsmaður af þeirra hencli, sem
ekki er málaflutningsmaður. komið fram með munnlega
málssókn og vörn, og á dómarinn þá að færa það til bók-
ar, orðrjett ef þess verður krafist, annars þannig, að mein-
ingin ekki raskist. Auk þess eru dómarar hjer á landi
skyldir til að leiðbeina málspörtunum þannig, að málið til-
hlýðilega upplýsist, svo að hver nái sínum rjetti; en þessi
leiðbeining getur sjaldnast orðið að fullu gagni, heldur
verður aðallega fólgin í því, að dómarinn, auk þess að
semja stefnuna, leiðbeinir sækjanda hverjar rjettarkröfur
hann getur gjört eptir eðli málsins. og hvernig hann á að
sanna þær gegn neitun; en hvað hinn stefnda snertir, þá
verður leiðbeiningin helst fólgin í því að fá hann til að
gefa sannorða skýrslu um málið frá hans hálfu, og yfir
1) þcssari kenningu (eventualmaximen) er víst almennt fylgt í
praxis, sjá t. a. m. Formálabók. Rvík. 1886, bls. 235 neðst,
og |>ess vegna hefi jeg ekki viljaö halda öðru fram í þecs-
um ritlirgi, en jeg álit, að þessi kenning sje röng, og byggi
jeg það aðallega á 10. gr. í tilsk. 15. ág. 1832, „að dómarinn
eigi að stýra partanna iunbyrðis viðskiptum, svo að málið
tilhlýðilega upplýsist.1* þessi síðustu orð geta ekki sam-
rýmst (>ví, að partarnir eigi strax og í einu að koma fram
með allar sínar máls ástæður, en niegi ekki koma fram með
neitt síöar til upplýsingar, en það er ekki rúm til þess að
útlista þetta frekar hjer. Af sömu ástæðu virðist bæði dóm-
arinn og livor málsaðila um sig, geta krafist þess að mætt
sje persónulega, ef þess þykir þörf, sbr. og 11. gr. í tilsk.
15. ág. 1832.