Óðinn - 01.01.1936, Blaðsíða 23

Ó Ð I N N
23
sælu, árið 1622. En nú fyrir fáum árum tók Pius
11. hann í tölu heilagra manna.
Dómkirkjan í Köln er eitt hinna dýrðlegusfu guðs-
húsa, sem til eru; talið er, að þar nái hin undursamlega
gotneska byggingarlist hámarki fegurðar og tignar.
Kirkjan er hið þráða takmark allra þeirra, er ferðast
um þessar slóðir, án tilllits til trúarskoðana.
Það vill nú líka svo vel til, að allir þeir ferðamenn,
•sem koma með járnbrautarlestunum til Köln, en það
gera flestir, þurfa ekki að leita lengi að kirkjunni,
en hún er að eins örfá skref frá járnbrautarstöðinni.
Enda er allan þann tíma dagsins, sem ekki eru guðs-
þjónustur, sífeldur erill manna, sem eru að skoða
furðuverkið. Það er ekki óalgengt, að menn taki krók
á leið sína, ti! að geta komið við í Köln og átt þar
viðdvöl nokkra.
Kirkjan stendur skamt frá fljótsbakka Rínar; hún
rís máttug og sterk upp úr húsaþyrpingu stórborg-
arinnar. — Hún er eins konar verndarvætlur borgar-
innar, og jafnvel alls Þýskalands. — Hún er það
fyrsta, sem maður sjer, þegar maður kemur, og það
síðasta, sem maður sjer, þegar maður fer frá Köln.
— Hún er stolt og prýði borgarinnar og heiðurs-
merki þjóðarinnar.
Kölnardómkirkjan hefur svipað gildi fyrir þýsku
þjóðina sem Pjeturskirkjan eða Notre Dame hafa
hvor í sínu landi. — Hún er sögulegur og menning-
arlegur miðpunktur, þar sem hugir allra mætasf í að-
dáun.
A þeim stað, þar sem dómkirkjan stendur nú, var
áður gamla höfuðkirkja borgarinnar; var byrjað á
byggingu hennar um árið 800, og var hún vígð árið
873. Um miðja tólftu öld, eða 1149, eyðilagðist hún
mjög, af ógurlegum eldsvoða, en var þó gerð upp
aftur af nýju.
Nokkrum árum síðar, eða árið 1164, voru helgir
dómar (relikvíur) vitringanna frá Auslurlöndum fluttir
þangað frá Mílanó, og eru þeir þar enn í dag, og
eru taldir hinir verðmætustu og merkustu þeirra, sem
þar eru. Eru þessir helgu dómar í forkunnarfögru
skríni, úr gulli, geymdir í dýrgripasafni kirkjunnar. A
skríninu eru upphleyptar myndir af spámönnunum og
postulunum og atriðum úr Iífi Krists. Er auðsjeð á
öllu þarna sú innilega ræktarsemi, alúð og ábyrgðar-
meðvitund, sem einkendi handbragð hagleiksmanna
miðaldanna.
í dýrgripasafninu er einnig Engilbertusar-skrínið;
er það úr silfri, en víða gullhúðað, og hið mesta völ-
undarsmíði. Einnig eru þar margir aðrir fornir, fagrif,
fásjeðir og verðmiklir gripir, svo sem gömul messu-
klæði, biskupaskrúðar, baglar eða biskupsstafir, sýnis-
ker, söngstjórnarstafir, oblátubuðkar eða monstransar,
eins og það heitir á kirkjumáli, forn handrit og messu-
bækur og fleiri gersemar.
I kirkjunni sjálfri eru býsnamikil auðæfi saman
komin, í listaverkum, trjeskurðarmyndum og málverk-
um, auk glugganna, sem eru úr brendu myndagleri
og svo verðmætir, að á stríðsárunum voru ýmsir
hinna sjaldgæfusfu og merkilegustu þeirra teknir úr
kirkjunni og komið fyrir á óhultari stað, af ótta við
loftárás, sem kynni að eyðileggja kirkjuna. Af öllu því
óhemju tjóni, sem þá hefði orðið, voru gluggarnir
taldir hvað óbætanlegastir, og má þar áf nokkuð
marka,hversu mikils virði þeir eru taldir. En sem betur
fór, reyndust þó þessar varúðarráðstafanir óþarfar, því
Kölnardómkirkja var ósködduð eftir hildarleikinn.
Eftir að hinir helgu dómar vitringanna höfðu verið
þangað fluttir, varð Köln um hríð allfrægur pílagríma-
staður. En eldsvoði grandaði kirkjunni af nýju, og
gereyðilagðist hún þá.
Var þá tekið til óspiltra málanna, og byrjað að
byggja stærri og veglegri kirkju. Og árið 1248 lagði
Konrad erkibiskup hyrningarstein hinnar núverandi
dómkirkju. Var Eiríkur plógpeningur þá konungur
Danmerkur, en Hákon gamli konungur Noregs. Sturl-
ungaöldin stóð þá sem hæst hjer á íslandi, og skamt
að bíða endaloka þjóðveldisins. Heinrekur Karlsson
var þá nývígður til Hóla; hafði Vilhjálmur kardínáli
vígt hann árið 1247, í Noregsferð þeirri, er hann fór,
til að krýna Hákon konung og Margrjetu, drotningu
hans. En í Skálholtsbiskupsdæmi fór Sigurður Þjett-
marsson þá með biskupsvöld,
Byggingu nýju kirkjunnar miðaði hægt áfram, og
var stundum jafnvel alls ekki unnið að kirkjusmíð-
inni. — Um aldamótin 1500 var tæpur helmingur
kirkjunnar bygður. En tiltölulega snemma var þó farið
að hafa messur og guðsþjónustugerðir þar, og var
kórinn notaður til þess, og sat svo þar við um nokkur
hundruð ára skeið. Eru og til fleiri dæmi slíks,
þegar um stór-kirkjubyggingar er að ræða, að þá er
gengið þannig frá einhverjum hluta kirkjunnar, að
hann er nothæfur til guðsþjónustugerða. Má þar til-
nefna eitt dæmi hjer í nágrannalandi okkar; er það
Grundtvigs-kirkjan í Kaupmannahöfn, því um allmargra
ára skeið hefur kirkjan ekki verið annað en turninn,
og voru guðsþjónustur þó haldnar þar árum saman,
því kirkjan sjálf er ekki fullsmíðuð enn.
Þó Kölnardómkirkjan hafi ekki verið nema rjett á
byrjunarstigi þegar skáldkonungurinn Francesco Pe-
trarca (1304 — 1374) var á ferðinni í Köln, sem tæp-