Óðinn - 01.01.1936, Qupperneq 32

32
Ó Ð I N N
Jóhannes Ólafsson
og
Helga Samsonsdóttir.
Á Þingeyri við Dýrafjörð andaðist hinn 14. júní
1935 sá maður, er var einna nafnkunnastur í Vest-
fjörðum og athafnamestur, og um nálægt 50 ára skeið
kom meira við flest almenn mál í Veslur-lsafjarðar-
sýslu á því tímabili en flestir aðrir, og þó einkum í
sveit sinni, Þingeyrarhreppi, þar sem hann var helst-
ur leiðtogi í flestum málum, og fá ráð svo ráðin, að
hann ætti þar engan hlut að.
Þessi maður var Jóhannes hreppstjóri — sem hann
oftast var kallaður — Ólafsson og fyrverandi alþing-
ismaður á Þingeyri í Dýrafirði. Jeg var honum sam-
tíða þar upp undir 20 ár, og langar mig því til að
láta frá minni hendi geymast á vísum stað nokkrar
minningar um störf hans, og bið því »Óðin« að flytja
þessi orð, ásamt myndum af honum og konu hans.
Jóhannes Ólafsson var fæddur í Haukadal í Dýra-
firði 12. júlí 1859. Faðir hans var Ólafur Jónsson,
óðalsbóndi í Haukadal, og móðir, Ingibjörg, kona
Ólafs, Jónsdóttir Bjarnasonar í Stapadal. Voru þau
merk hjón og bæði góðum gáfum búin og komin af
bestu bændaæftum þar í Vestfjörðum. Ætt Ólafs er rak-
in til Jóns Ásbjörnssonar, bónda á Hólum í Dýrafirði
um miðja 17. öld, í beinan karllegg merkir bændir
hver fram af öðrum í Haukadal. Kona Jóns Bjarna-
sonar í Stapadal og amma Jóhannesar var Kristín
Bárðardóttir Quðmundssonar í Kálfavík við ísafjarðar-
djúp, en móðir Kristínar var Sigríður Jónsdóttir, Arn-
órssonar, sýslumanns í Arnardal Sigríður var þrígift,
og átti, að Bárði látnum, Jón Þorvaldsson, bónda í
Hvammi í Dýrafirði. Eitt barna þeirra var Bárður
Jónsson í Kálfavík, afi Guðmundar prófessors Bárðar-
sonar. Kemur margt merkra manna í Vestfjörðum
við þessar ættir, og þóttu þar koma í ljós skýr ættar-
einkenni: »hagleikur, táp, fróðleiksfýsn, fastlyndi, hag-
nýtar gáfur«, segir mér fróður maður og kunnugur.
Þau Ólafur og Ingibjörg bjuggu í Vstabæ svo köll-
uðum í Haukadal og áttu 9 börn, er til fullorðins aldurs
komust, og komu hjá þeim í ljós ættareinkennin, hag-
leikur og góð greind. En nafnkunnasfur af þeim, auk
Jóhannesar, er Matthías Ólafsson, fyrverandi alþingis-
maður og þjóðkunnur maður.
Jóhannes ólst upp hjá foreldrum sínum í Haukadal
og var yngstur systkina sinna. Uppeldi fékk hann gott,
eftir kröfum, sem þá voru gjörðar, en upplýsingar
naut hann lítillar og var aldrei í neinn skóla settur.
En eftir fermingu naut hann tilsagnar einn vetur hjá
Eggert Jochumssyni, sem þá var barnakennari á Isa-
firði. Og árin 1880—82 nam hann trjesmíði hjá Einari
Bjarnasyni á Isafirði, er þótti góður trjesmiður og
hafði lært iðn sína erlendis. Jóhannes varð og ágæt-
ur trjesmiður, bæði um hagleik og atorku.
Að loknu námi stundaði Jóhannes aðallega trje-
smíði á Isafirði 1882—83, en var að sumrinu verk-
stjóri hjá Holm verslunarstjóra á Isafirði. Um þefta
leyti var á Isafirði Björn Kristjánsson, síðar banka-
stjóri, alþingismaður og ráðherra, og nam Jóhannes
að honum að leika á harmoníum í frítímum sínum.
Hjelt hann seinna uppi söng og söngkenslu, er hann
varð búsettur á Þingeyri, og varð fyrstur maður, er
með kunnáttu kendi söng þar í sveit. Var hann alla
tíð söngelskur maður og átti söngnæma konu, og oft
leikið og sungið á heimili þeirra. Að öðru leyti en
hjer hefur verið sagt, mentaðist Jóhannes af bóklestri
og sjálfsnámi, enda gáfur góðar og fróðleiksfýsn, og
skaplyndi hans það að vita deili á sem flestu því, sem
nauðsyn er að vita á sem flestum sviðum lífsins og
til umgengni við aðra upplýsta menn. Dönsku kunni
hann, og nam til góðrar hlítar að mæla á enska tungu,
bæði af bóknámi og umgengni við enskumælandi út-
lendinga, sem oft komu til Þingeyrar. Af þessu og
fyrir áhuga sinn varð Jóhannes vel mentaður maður,
og fær um að gegna hinum margvíslegu störfum sín-
um svo vel, að öllum líkaði, og ávann honum með
árum vaxandi traust.
Árið 1883 fluttist Jóhannes aítur frá ísafirði til átt-
haga sinna og settist þá að í Haukadal, og hinn 17.
febr. 1884 kvæntist hann og gekk að eiga heitmey
sína, Sigurlaugu Helgu Samsonsdóttur, sem síðar mun
gefið. Tók Jóhannes, þá er heim kom, að stunda
smíðar á ýmsum stöðum, þar á meðal á Patreksfirði,
og smíðaði þar íbúðarhús fyrir Sigurð kaupmann
Bachmann og skömmu síðar barnaskólahús í Hauka-
dal, all-reisulegt hús, er síðan varð verslunarhús.
Hjelt Jóhannes jafnan áfram smíðum samhliða öðrum
störfum, meðan hann hafði starfsþol, og smíðaði á
Þingeyri mörg hús, þar á meðal barnaskólahúsið og
kirkjuna og mörg íbúðarhús, bæði þar og til sveita.
Árið 1887 flnttu þau hjónin frá Haukadal til Þing-
eyrar og bjuggu þar jafnan síðar. Frá 1891 — 1896
starfræktu þau veitingahús á Þingeyri. Á þeim árum
var þar mjög mannkvæmt af útlendingum, Englend-
ingum og Ameríkumönnum, sem ráku fiskveiðar fyrir
Vestfjörðum. Umboðsmaður þeirra var N. Chr. Gram,
kaupmaður og ræðismaður á Þingeyri. Mun honum
hafa þótt þöif á, að veitingahús væri á staðnum og