Óðinn - 01.01.1936, Page 87

0 Ð I N N
87
Magnús Stephensen
landshöfðingi.
100 ára afmæli 18. október 1936.
Magnús Stephensen var æðsti innlendur stjórnandi
Islands um langt skeið. Hann var af gömlum íslensk-
um embættisaðli og bændahöfðingjum. Ættmenn hans
höfðu um langan aldur verið einhverjir áhrifamestu
menn um stjórn landsins og umsvifamiklir um mörg
mál, stjórnmál og menningarmál, en oft hafði verið
um þá þráttað.
Magnús landshöfðingi komst til mannvirðinga af
hvorutveggju — gömlum virðuleik ættar sinnar og
áhrifum þess manns í henni, sem mestu rjeð í æsku
hans, Oddgeirs Stephensen, og einnig fyrir embættis-
dugnað og mannkosti sjálfs sín. Hann var lögfræð-
ingur og skrifstofumaður. Hann var ekki stórbrotinn
stjórnmálamaður á lýðræðisvísu. Hann var öruggur
og mentaður konunglegur embættismaður, með víð-
tæka þekkingu á högum almennings, og alþýðlegur
maður á höfðinglega vísu, eins og ýmsar smásögur
um hann sýna.
Magnús Iandshöfðingi var íhaldssamur maður um
margt, en ekki afturhaldssamur, eins og stundum er
sagt. Hann var íhaldssamur maður í þeirri merkingu,
að hann var varfærinn maður, vildi kunna fótum sín-
um forráð, fyrst og fremst í fjármálum. Þess vegna
ljet hann ekki eyða, heldur spara, jafnvel þó að það
væri stundum á kostnað einhverra framkvæmdá, sem
telja mæfti beinlínis eða óbeinlínis arðvænlegar. Hann
safnaði í sjóð, Viðlagasjóð, og skildi hann eftir sig
furðu digran. En landshöfðinginn var ekki íhaldssamur
á þá lund, að hann vildi engar framfarir eða fram-
kvæmdir. Hann beitti sjer þvert á móti fyrir merki-
legum framförum, svo sem í vegabótum og brúasmíði.
Og hann hafði áhuga á skólamálum. En hann vildi
fara rólega hart. Þess vegna urðu ekki í hans stjórnar-
tíð nein stórfeld umbrot eða örar breytingar, eins og
þær, sem hófust fljótlega með heimastjórninni. En hans
stjórn hafði lagt öruggan fjárhagslegan grundvöll að
ýmsu þessu, með íhaldssemi sinni. Nákvæm rannsókn
á sögu Magnúsar landshöfðingja, og stjórnarára hans,
mundi sjálfsagt geta leitt í ljós ýmislegt af þessu, og
eins muninn á kyrstöðunni fyrir þennan tíma og
framan af honum og hinum hægfara byrjandi fram-
kvæmdum, og svo því athafnalífi, sem við tók eftir
landshöfðingjadæmið.
Þegar menn vilja skilja og skýra rjett landshöfð-
ingjastjórnina, þarf að minnast afstöðu landshöfðingj-
ans í því stjórnskipulagi, sem þá var. Magnús Ste-
phensen sagði einu sinni sjálfur, að landshöfðinginn
hefði verið eins og lús milli tveggja nagla, dönsku
stjórnarinnar og Alþingis.
Magnús landshöfðingi Stephensen var mentaður
embættismaður, í gömlum stíl að mestu. Hann var
lögfræðingur, ágætur lagamaður, en hafði einnig ýms
fleiri fræðileg áhugamál, eins og háttur var hinna
bestu gömlu embættismanna, og ættlægt var í Ste-
phensens-ættinni. Hann lagði stund á ættfræði, og
hafði einkar gaman af stjörnufræði, og skrifaði dá-
lítið um hana, alþýðlega. Hann var góður málamaður.
Hann var fulltrúi tímabils, sem nú er liðið, og var
á ýmsa lund ólíkt því, sem nú er, en hann var höfð-
inglegur fulltrúi þess. I/. Þ. G.
Magnús Pjetursson, fil. stud.
Magnús Pjetursson er dáinn. — Þessi fregn kom
sem þruma úr heiðlofti yfir íslensku nýlenduna í
Stokkhólmi. Við gátum ekki trúað því; vildum ekki
trúa því; viljum ekki trúa því enn. Magnús var einn
af þeim, sem eru svo fullir lífsorku og lífselsku, svo
lifandi, að það virðist erfitt að samræma þá hug-
takinu: dáinn.
Fáir munu hafa þekt Magnús betur en við Iandar
hans hjer í Stokkhólmi. — I svo litlum hóp sem
okkar, verður kynningin svo náin. — Við vitum því
betur en flestir aðrir, hvílíkur missir er að honum.
í þrjú ár hafði hann dvalið hjer við háskólanám. Oft
var þar lifað við lítinn kost. En engir erfiðleikar gátu
sigrast á sólskins-skapi Magnúsar, það var alt af hið
sam'a. Og að »fara og heimsækja Manga« þýddi ætíð
vísa ánægjustund. En Magnús var ekki að eins glaður
og góður fjelagi. Hann var og ágætt vísindamanns-
efni. Námið sótti hann af svo miklum dugnaði, að
fátítt mun um landa. Hann unni sinni fræðigrein,
hafði lent á rjettri hillu, sem kallað er, og hann kunni
þá list, sem alt of fáir íslenskir námsmenn kunna, að
ganga heill og óskiftur að verki. Jóla-Ieyfum sínum
öllum varði hann til sjálfstæðra rannsókna í aðal-
námsgrein sinni, »biokemi*. Þegar í fyrrahaust varð
hann aðstoðarmaður (amanuens) hjá prófessor sínum,
Nobels-verðlaunamanninum H. v. Euler. Og það var
ekki laust við að »nýlendan« væri stolt, er út kom
á »biokemikum« hálærð ritgerð, þar sem nafnið