Árbók Landsbókasafns Íslands - 01.01.1952, Síða 191

PÉTUR PALLADÍUS, RIT HANS OG ÍSLENDINGAR
191
hann það: „Forma visitationis Ecclesiasticæ“, og er það ugglaust þýðing Finns sjálfs
á hinum íslenzka titli. Segir hann, að málið sé víða dönskuskotið á því riti, en efnið
er hins vegar þetta: 1. Skyldur presta í kirkjum. 2. Um presta og djákna. 3. Um helgi-
hald. 4. Um ölmusur. 5. Um bækur, er prestar skuli kaupa, um bannfæringar, um
galdur, um hjónabandssakir, um samdrykkjur, um safnaðarsamkomur, um rímtal, um
prófasta. Loks sé svo Rota visitationis, skrá yfir það, sem gjöra skal í vísitazíum. Segir
Finnur biskup, að þetta sé þýðing á Formula 1555.25 Nú fær hið síðastnefnda ekki
staðizt, því efnistalið fær ekki samrýmzt öðru en Vísitazíubókinni stóru. Að vísu líkist
það að nokkru leyti En Tractat 1553, en röðin er þar nokkur önnur, auk þess sem
Hálfdan Einarsson segir, að sá ritlingur, sem áður getur, hafi verið í 32 greinum.
Hér er því ekki um eitt og sama rit að ræða, heldur um tvær þýðingar Olafs, hafi
önnur nokkurn tíma verið til.
Nú mundi sá, er ritar, varla taka eins skorinort til orða, hefði ekki komið í ljós við
athugun á brotinu nr. X í AM. 696, 4to, að hér væri um 4 blöð úr ísenzkri þýðingu á
Vísitazíubókinni stóru að ræða, að vísu í styttri og staðfærðri mynd.
í skránni yfir Árnasafn segir um AM. 696, 4to, fragm. X, að blöðin 4 séu frá 16.
öld og á þeim standi: „Reglur um kirkjusiði — lutheransk“. Blöðin eru að stærð
10.5X15 sm., samföst á kili tvö og tvö. Þau hafa verið skakkt bundin og tölusett.
Rétt röð blaðanna er 3., 4., 1. og 2. Nokkuð eru þau slitin og blökk, þar sem þau hafa
verið höfð í bókband. Enda er efra og ytra horn 2. bl. rifið burt, og ofarlega á miðju
3. bl. er rifa, sem reyndar kemur ekki að sök gagnvart lesmálinu. Á hverri síðu eru
15 línur, nema á 2. bl. v. eru línurnar 19. Höndin er fremur smá og sérkennileg eins
og af sýnishorninu sést. Bönd og titlar eru notuð allmjög. Höndin getur vart verið
yngri en frá því um 1560—70, og virðist hún skyld einni höndinni á Máldagabók Ól-
afs Hjaltasonar í Biskupsskjalasafni. Sú bók er reyndar pappírsbók, en blöðin 4 úr
skinni, þunnu og sæmilega verkuðu. Rithöndin breytir mjög um svip eftir því, hvort
skrifað er á pappír eða skinn, jafnvel þótt notuð sé sama stafagerð. Samt skal því
ekki slegið föstu hér, hvort hér sé um sömu hönd að gera. Á ytri spássíu 3. bl. r. stend-
ur Þurijdur Jonssdotter, og skal engum getum að því leitt, hver hún muni hafa verið,
en höndin, sem það ritar, er frá 17. öld s. hl.
Hér á eftir fer texti blaðanna, og hefur verið leyst úr öllum böndum og titlum með
skáletri. (Fyrir límt a er sett aa, en fyrir límt a með tvíbroddi er sett áa):
AM. 696, 4to, fragm. X.
(Pag. 3 recto.) tilsten/idur. gforit ad kí'rkiunne sem hana uardar mestu edur ad
kaufpja1 til he/mar þad hon þarf [af]1 kirkiu tiundfinnje1 þetrre sem fallid hefttr
edur til stendur þaraf ti/reikna ec med odrum godum monnum huad micid kirkian
áa. Og huer hettnar renta nu er ordin. Og sem um þad uií kirkiubondantt epter rikleik
kirkiunttar. hueria vauru oc kaupgialld. Preíturin/t skaZ fáa ad þeirre kirkiu Lika um
1 göt.