Andvari - 01.01.1975, Blaðsíða 11

ANDVAHI
GÍSLI JÓNSSON
9
félagi né njóta verulegs álits, nema í hópi sinna eigin landa. Þess er þó
vert að geta, að Islendingar urSu fyrstir manna til aS stofna verkamanna-
félag í Winnipeg, og áhrif þess náSu til íslands, viS stofnun verka-
mannafélags á SeySisfirSi. Mikill meiri hluti landnemanna var ekki undir
þaS búinn aS tileinka sér mikiS af þeirri menningu, sem fyrir var í landinu
meSal annarra þjóSa. I þeim efnum urSu þeir aS treysta á einstaklinga,
sem voru þess umkomnir aS fylgjast meS bókmenntum, stjórnmálum og
öSrum menningarmálum þjóSfélagsins, annaShvort vegna skólagöngu eSa
sjálfsnáms. Af því, sem hér hefir veriS sagt, liggur í augum uppi, aS
Islendingar urSu aS þjappa sér saman og leggja rækt viS sína eigin menn-
ingu. Þetta eru tildrögin aS hinni fjölbreyttu þjóSræknisstarfsemi Islend-
inga í Vesturheimi.
ÞaS gefur auga leiS, aS bæSi Gísli Jónsson og GuSrún Finnsdóttir
hlutu aS verSa virkir aSilar í þeirri menningarbaráttu, sem fram fór. Hn
þaS voru fleiri aSilar, sem hér komu viS sögu, heldur en þjóSræknissam-
tökin, og þá fyrst og fremst kirkjan. ÞaS þarf auSvitaS engrar skýringar
viS, aS fólk, sem átti sér trúarlegan arf í íslenzku guSsþjónustuhaldi, bók-
menntun og sálmum, hlaut aS ávaxta hann út af fyrir sig, - aS minnsta
kosti þangaS til eSlileg þátttaka í kirkjulífi annarra þjóSa og þjóSarbrota
gæti hafizt. Sumir hafa furSaS sig á kirkjulegum áhuga íslendinga vestan
hafs, þar sem flestum ber saman um, aS heima á gamla landinu hafi veriS
fremur dauft yfir kirkjulífinu á seinni hluta 19. aldar. En mér virSist
ástæSan liggja í augum uppi. TrúarhugSin er undir niSri hjá öllum. Fóllci
er svo aS segja kippt upp meS rótum frá fornu umhverfi, þar sem flest
hefir veriS í föstum skorSum og vaninn einn gat aS mestu leyti ákveSiS,
hvernig menn skyldu hugsa og framkvæma. ÞaS tekur stökkiS inn í ókunna
tilveru, sem verkar á þaS sem heild. ÞaS þarf ,,jörS til aS ganga á“. ÞaS
leitar sambands viS anda tilverunnar, svars viS spurningum sínum, og þaS
þarf aS haga viSbrögSum sínum í samræmi viS hinn óendanlega skapara,
sem hefir ,,þjóSahafiS“ í lófa sínum. Hér er engin skynjun, sem til greina
getur komiS, nema trúræn skynjun. En hvernig stóS á því, aS íslend-
ingar vestan hafs skyldu lenda í hinum harSvítugu deilum, svo aS öll
kirkjustarfsemi klofnaSi og úr urSu tvö kirkjufélög (og raunar fleiri,
ef allt er meS taliS)? Stundum hefir veriS skrifaS um þetta af fremur
litlum skilningi. Einkum er þaS tvennt, sem menn sýnast eiga erfitt meS