Andvari - 01.01.1975, Blaðsíða 132

130
SVEINN BERGSVEINSSON
ANDVAUI
víkka, þegar neðar dregur. Til eru náttúrlega lækjadrög, lækjabotnar á fjöllum
uppi, stundum kölluð daldrög.
Eg hafði það eftir Bernharði Stefánssyni, sem nákunnugur var á þessum
slóðum, að yfirleitt væri allt það í Oxnadal, sem Jónas telur upp í Dalvísu.
Eigi að síður er þetta einkennilegt vistkerfi, þótt ekki sé kannski allt í Steinsstaða-
landi, sem Jónas telur upp. Á láglendinu ætti að vera smágrund, flói og fífu-
sund. Bernharð talar um flóann og fífusundið fyrir neðan og utan Steinsstaði.
Að mínu viti þekkist smáragrund aðallega á nýrækt. Vafasamt tel ég að kalla
valllendisgrund smáragrund. Það mun líka sjaldgæft eða segjum lítt hugsanlegt
vistkerfi, að tvær svo ólíkar grundir án tilverknaðar manna séu í einum og
sama dal, þröngum eins og Öxnadalur er. Snúum okkur þá að hlíðinni, hvort
sem hún er í Steinsstaðalandi eða ekki. Þar er brekka fíflum prýdd og hlíð
grösug með berjalautum. Flestum íslendingum verður frekar hugsað til túnsins,
þegar lýst er fíflastóði, nema um undafífil sé að ræða. Það er líka sjaldgæft, að
berjalautir sé að finna í grösugum hlíðum. Fari maður til herja, er leitað
helzt í holtum og lyngbrekkum, eða svona var það á Vestfjörðum í mínu
ungdæmi.
Þeir Norðlendingar, sem skrifað hafa greinar í Lesbók Morgunblaðsins um
Gljúfrabúa Jónasar, minnast ekki á heiti fossins upp af Steinsstöðum. Annars
eru þeir sannfærðir um það, að sé það einhver sérstök sveit eða dalur, sem
Jónas yrkir um, þá sé þennan „Gljúfrabúa" frekar að finna í Öxnadalnum en
undir Eyjafjöllum. Þá er og óvissa um, hve gamalt nafnið sé. Elztu menn undir
Eyjafjöllum segjast hafa heyrt nafnið hjá sínum foreldrum og hafi það því
getað verið algengt á dögum Jónasar. En natnið eitt dugir ekki, ef staðsetja
skal kvæðið. Þó að Jónas hafi þekkt það þar, hefur hann getað flutt það sem
samheiti (og þá með litlum staí) yfir á fossinn í æskudalnum.
„Góða skarð með grasahnoss" kvað vera upp af Steinsstöðum, sbr. B. St.
1 síðasta erindi er talað um „sæludaL og „þín er grundin gæðaflest". Þess má
geta til, að þessa skáldlegu sýn hafi borið fyrir innri sjónir skáldsins í Sor0
án heinna tengsla við veruleikann.
„Sæludalurinn" er enginn dalur, sem við getum séð eða kynnzt 1 einni
sjónhending. Hann er engin heil mynd eins og
Þú stóðst á tindi Heklu hám
og horfðir yfir landið fríða,
þar sem um grænar grundir líða
sliínandi ár að ægi hlám ...