Andvari - 01.01.1975, Blaðsíða 114

112
SVERRIR KRISTJÁNSSON
ANDVARI
Hinn 17. júlí 1909 skrifaði Stephan G. Stephansson vini sínum Eggert
Jóhannssyni svolátandi bréf:
Eggert minn góður. 1 gærkveldi laust elding yngsta drenginn minn, Gest,
til bana skammt frá búsinu. Að öðru leyti líður öllum vel. Ég reyni að gegna
skyldum mínum við þá, sem lifa, eins fljótt og mér er auðið aftur.
Vinsamlegast,
Stephan G. Stephansson.
Varla getur kaldara símskeytisstíl á helfregn en í þessu stutta andlátsbréfi.
Ef marka má dagsetningu kvæðisins, 16. júlí 1909, er það ort á sjálfa blóðnóttina.
En það er furðulegt á marga lund: áreynslulaus innblástur, plastísk fullgerð,
engu virðist þurfa við að bæta, ekkert af að sneiða. Þarna rís tréð stolt og bolmikið
prýtt mildum döggvotum rósum. Fá kvæði Stephans G. virðast svo alsköpuð
sem þetta: vefurinn snurðulaus, smíðin eldsoðin og hvítglóandi úr aflinum,
lífsmatið fullmótað reynslu lífsþroskans.
Þessu kvæði hefur verið fundið til foráttu, að það væri of kaldranalega
vitrænt, persónuleg sorgin dragi sig í blé, engum sé kennt um missinn, harminn.
Og það er rétt, að hér stendur enginn saksóknari í réttarsal og bendir ásakandi
fingri á sökudólginn. Elér er aðeins köld reifun málsins. Og þó er kannski
aðeins eitt annað harmkvæði til á íslenzka tungu átakanlegra í sorg sinni:
Sonatonek Egils.
Ljóðið um Gest er níu erindi, og er fimmta erindið möndull kvæðisins.
Þar skiptir kvæðið um ham, blærinn verður allur annar og persónulegri. Skáldið
hefur lokið sínu exordium: hin stóíska nærri rómverska heiðni víkur fyrir
persónulegri tilfinningu. Skáldinu er nauðsyn á þessari gerð kvæðisins, hann
verður sjálfur að vita, hvar hann er staddur í tilverunni, hver hún er þessi tilvera,
þegar hann hefur verið lostinn svo skyndilega einn og berskjaldaður á ber-
angri lífsins:
Það lögmál, sem að lífi verður grand,
með langri von og ótta mig ei tafði,
en sendi úr hæðum himna eldihrand
í hjartastað á því, sem kært ég hafði.
Og fró er þessi þrautaleysu vissa
um þennan skilnað - fyrst ég varð að missa.