Andvari - 01.01.1994, Blaðsíða 43

andvari
GEIR HALLGRÍMSSON
41
Hins vegar reyndist hinn góði árangur, sem ríkisstjórn Geirs Hall-
grímssonar náði í efnahagsmálum fyrstu þrjú ár sín, þegar verðbólga
fór úr um 50% niður í um 26%, æði skammær. Sumarið 1977 gerðu
aðilar vinnumarkaðarins með sér kjarasamninga, sem kváðu á um
stórkostlegar launahækkanir, jafnvel hátt í 40%. Ennfremur voru í
samningunum ströng ákvæði um verðbætur, svo að ógerlegt var að
koma á jafnvægi með gengisfellingum, eins og jafnan hafði verið gert
áður. Hin gamalkunna skrúfa kaupgjalds og verðlags var því sett af
stað af öllu afli. Ólafur Jóhannesson hafði í útvarpsumræðum rétt
fyrir kjarasamningana tekið undir ýmsar kröfur verkalýðsforingj-
anna, svo að vígstaða vinnuveitenda hafði stórversnað. Ofan á þessa
samninga, sem oftast voru nefndir „sólstöðusamningarnir“, bættist,
að opinberir starfsmenn notuðu sér nýfenginn verkfallsrétt þá um
haustið, og var síðan samið við þá um allmikla hækkun launa. Allt
þetta varð til þess, að sá stöðugleiki, sem þó hafði náðst næstu miss-
erin á undan, hvarf eins og dögg fyrir sólu.
Til þess var stofnað, að fulltrúar úr röðum áhrifaaðila á vinnu-
markaði leituðust sameiginlega við að bregðast við þeim vandamál-
um, sem glórulausir kjarasamningar höfðu skapað. Helstu sérfræð-
ingar ríkisstjórnarinnar virtust lengi vel trúa því, að hægt væri að fá
menn með góðu til að kyngja því, að hinn mikla gerviávinning launa-
manna yrði að kalla til baka, ef allt ætti ekki að fara í voða. En þegar
það kraftaverk gerðist ekki, var ákveðið að ráði sömu sérfræðinga,
að ríkisstjórnin gripi til efnahagsráðstafana í febrúar 1978, þar sem
verðbætur voru skertar, aðeins örfáum mánuðum fyrir kosningar, og
verður ekki annað sagt en sú tímasetning hafi verið heldur óheppileg
frá stjórnmálasjónarmiði séð. Ef taka átti í taumana, þá átti að gera
það miklu fyrr. Flest verkalýðsfélög í landinu voru þá undir stjórn
eindreginna Alþýðubandalagsmanna og annarra stjórnarandstæð-
inga, og var þeim beitt til fulls gegn stjórninni. Hefur verkalýðshreyf-
ingin ekki síðar verið svo gróflega misnotuð. Reis mikil mótmæla-
alda undir kjörorðum eins og „Samningana í gildi“, - „Kjósum ekki
kaupránsflokkana“ - og „Kosningar eru kjarabarátta.“ Ríkisstjórnin
hopaði þá að nokkru leyti og tók aftur hluta efnahagsráðstafananna í
maíbyrjun. Sú uppgjöf var síst til þess fallin að skapa traust. Allt
varð þetta til þess að minnka fylgi stjórnarflokkanna. Við þetta bætt-
ist líka, að flausturslega hafði verið staðið að virkjunarframkvæmd-
um við Kröflu, og var óspart hamrað á því, að þar væri um spillingu