Andvari

Árgangur

Andvari - 01.01.1994, Síða 65

Andvari - 01.01.1994, Síða 65
ANDVARI „AÐ LIFA MÖNNUM" 63 K. Emilsson spann úr ágæta grein fyrir nokkrum árum til varnar sjálfgildis- kenningunni um menntun.3 Vilhjálmur Árnason benti hins vegar réttilega á að röksemdin hnigi því aðeins að sjálfgildi menntunar að við „gæfum eftir §agnsemishugtakið“, skildum það þröngum efnis- eða efnahagslegum skilningi.4 Hefur ekki menntunin einmitt gildi vegna afleiðinga sinna frem- ur en sjálfrar sín ef hún veitir okkur þau andlegu lífsgæði sem Ptolemaíos nefndi? Þriðja túlkunin, og sú eina sem mér sýnist röklega held, kemur einnig fram í grein Eyjólfs og verður best lýst með hans eigin orðum: Það er hægt að rökstyðja það að eitthvert fyrirbæri eða iðja hafi gildi í sjálfu sér en maður rökstyður það auðvitað ekki með því að benda á góðar afleiðingar þess sem um er að ræða. Maður rökstyður það með því að benda á hlutinn sjálfan, sýna hann og segja: „Sjáið þetta og þetta þarna!“ og freistar þess að aðrir fari þannig að sjá hann sömu augum og maður sjálfur.5 Þeir sem eitthvað þekkja til heimspekilegrar siðfræði sjá hér skjótast fram skollahár svokallaðrar „innsæishyggju“: Gott sé, sem hugtak, óskilgreinan- *egt á grundvelli annarra hugtaka (til dæmis nytsemdar, farsældar og svo framvegis); það verði aðeins greint með innri sálargáfu: skilningsljósi sem °kkur sé áskapað.6 „Skollahár“, sagði ég, vegna þess að fæstir trúa lengur stíkri innsæishyggju, að minnsta kosti ekki nú á allra síðustu árum þegar hvers kyns dygðafræði og leikslokakenningar ráða ríkjum innan siðfræð- innar. Þessi þriðja túlkun er því jafn-ótrúverðug í reynd og hún er röklega óaðfinnanleg. En hvað koma þessar vangaveltur við spurningunni sem ég varpaði fram 1 upphafi um skyldur háskólakennara? Jú, fyrri liður hennar laut að vali rannsóknarefna, hvort hafa bæri hop af gagnsemi fyrir almannaheill við slíkt val. Hyggjum þá fyrst að því að náskyld sjálfgildishugmyndinni um ruenntun er önnur hugmynd sem kalla mætti „snasarkenninguna“ um rann- sóknir. Skírskota ég þar með til þeirra ummæla Sigurðar Nordals í minn- 'ngargrein um Björn M. Ólsen að engin vísindi komist á hátt stig nema til séu menn sem ekki spyrja um annað notagildi en gildi rannsóknarinnar Sern rannsóknar og „efast ekki um, að hver snös í klungrum þekkingarinn- ar sé athugunar verð.“ Án slíkra manna mundu vísindin „missa sjónar á að- albraut sinni“ sem sé „leit sannleikans vegna sannleikans“. Alveg eins og hstin sé til vegna listarinnar eigi vísindin skilið að einhverjir sinni þeim fyr- lr þeirra eigin sakir, „án umhugsunar nokkurs annars“.7 Kenningin kveður þannig á um að hverja þekkingarsnös beri að rannsaka eingöngu af því að hún er þarna og gildi rannsóknarinnar sé eingöngu það að vera rannsókn. Snasarkenninguna má að einu leyti færa til sanns vegar: þess að tak- ’ttarkanir mannlegrar þekkingar eru slíkar að oft er ómögulegt að segja fyr-
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160

x

Andvari

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Andvari
https://timarit.is/publication/346

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.