Andvari - 01.01.1994, Page 86

84
JÓN P. PÓR
ANDVARI
kemur fram, að Bretum var hreint ekki ljóst hvernig þeir ættu að snúa sér í
málinu. Á minnisblaðinu sagði, að þar eð líklegt væri að aðgerðir íslend-
inga hlytu náð fyrir augum dómara við alþjóðadómstólinn, væri eina von
Breta sú að ná einhverskonar samkomulagi, sem heimilaði breskum togur-
um áframhaldandi veiðar á hefðbundnum veiðislóðum. íslendingar væru
hins vegar ekki í samningahug og þá virtust Bretar eiga um fjóra möguleika
að velja:
a) að vísa deilunni til alþjóðadómstólsins í Haag;
b) að freista þess að ná samkomulagi, sem hlyti að ráðast af því hvaða
leiðir íslendingar veldu að fara;
c) að láta málin hafa sinn gang, fallast á allar þær reglugerðir sem íslensk
stjórnvöld settu og hætta veiðum á íslandsmiðum;
d) að grípa til gagnaðgerða með því að banna íslenskum fiskiskipum að
landa í Bretlandi um leið og íslendingar tækju að beita breska togarasjó-
menn hörðu.2y
Fyrsta möguleikanum var hafnað á þeim forsendum að íslendingar
myndu að öllum líkindum vinna málið fyrir alþjóðadómstólnum og þriðji
möguleikinn var útilokaður þar sem aðilar í breskum sjávarútvegi myndu
aldrei fallast á hann. Fjórði valkosturinn var ekki talinn samræmast alþjóð-
legum skuldbindingum Breta og þá var aðeins einn kostur eftir, að reyna
að ná einhverskonar samkomulagi. Embættismaðurinn, sem skrifaði minn-
isblaðið, mælti með því að breska ríkisstjórnin stæði fast á stefnu sinni og
síðan yrðu menn að vona að íslendingar tækju tillit til sjónarmiða Breta og
yrðu af þeim sökum hógværari en ella.30
Þetta var vafalaust skynsamleg afstaða, en ekki líkleg til að skila miklum
árangri. Islenska ríkisstjórnin var undir miklum þrýstingi heima fyrir og gat
ekki leyft sér neitt óþarfa örlæti, eins og Thor Thors, sendiherra, skýrði
Selwyn Lloyd, aðstoðarutanríkisráðherra Breta, frá á fundi, sem þeir áttu í
París í byrjun febrúar 1952.31
I febrúarmánuði 1952 virðist breska ríkisstjórnin hafa markað ákveðna
stefnu í málinu. Hún fólst í því að hvetja íslendinga til samninga en láta
jafnframt í það skína, að aðilar í breskum sjávarútvegi kynnu að grípa til
aðgerða, sem bresk stjórnvöld gætu ekkert gert til að koma í veg fyrir.32 Á
meðan þessu fór fram spurðist breski sendiherrann í Reykjavík fyrir um
það hjá yfirboðurum sínum í Lundúnum hvort hann ætti að reyna að fá
bandaríska sendiherrann til þess að hvetja Islendinga til þess að fara sér
hægt.33 Málið var rætt í Lundúnum en talið gagnslaust að reyna þessa leið,
enda hefðu Bandaríkjamenn ekki reynst Bretum nein hjálparhella í málinu
fram til þessa.34