Andvari - 01.01.1994, Page 146

144
HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
ANDVARI
fiskveiðum viðhlítandi skipulag réttinda og skyldna, - vanrækt að skil-
greina eigna- og afnotaréttindi, eins og ég bendi á í bók minni, Fiski-
stofnarnir við ísland: Þjóðareign eða ríkiseign?
Ráðhúsið við Tjörnina og Perlan í Öskjuhlíð eru allt annars eðlis. Þau
hús voru ekki hugsuð sem fjárfesting, þó að þau hafi vissulega notagildi.
Pau voru gerð fyrir augað; þau voru munaður, sem menn leyfa sér, þegar
vel árar, svipað og miðaldamenn reistu veglegar dómkirkjur til að prýða
borgir sínar og íslenskir launamenn smíða sér snotur garðhýsi úr gleri. Pað
er vissulega rétt, að kostnaður við þessi mannvirki fór langt fram úr áætl-
unum. Par er hins vegar verkfræðingum og tæknimönnum um að kenna,
ekki stjórnmálamönnum, því að ákvarðanirnar um þessi hús lágu fyrir og
voru bornar undir kjósendur á eðlilegan hátt (annars ættu engir að kunna
betur að gera ráð fyrir smíðakostnaði húsa umfram áætlanir en íslenskir
kjósendur). Raunar fór Ráðhúsið aðeins 35% fram úr þeirri áætlun, sem lá
fyrir í borgarstjórnarkosningunum 1990. Pessi tvö mannvirki sýna því enga
vangetu „stjórnkerfisins til að móta stefnu í málefnum þjóðfélagsins“. Ef til
vill gilda önnur sjónarmið um flugstöðina í Keflavík, því að hún var auðvit-
að hugsuð sem fjárfesting öðru fremur.
Flest þau mál, sem Svanur Kristjánsson telur til marks um vangetu
„stjórnkerfisins til að móta stefnu í málefnum þjóðfélagsins“, eru dæmi um
óhófleg rfkisafskipti. Hefði ríkið aðeins látið þá, sem telja sig þurfa á fé að
halda í landbúnaði og húsnæðismálum, afla sér þess með því að bjóða nógu
hátt verð fyrir það (nógu háa vexti), þá þyrfti ekki að hafa miklar áhyggjur
af offjárfestingu þar. Hefði ríkið ekki rekið orkufyrirtækin, heldur einstakl-
ingar, þá þyrfti ekki heldur að hafa verulegar áhyggjur af offjárfestingu þar;
væri hún einhver, þá bitnaði hún á eigendum orkuveranna, ekki almenn-
ingi. Eina dæmið, sem Svanur nefnir, þar sem ákveðinna ríkisafskipta var
þörf, var fiskveiðar við ísland. En nú hefur ríkið einmitt sett eðlilegar leik-
reglur þar (skipulag ótímabundinna og framseljanlegra aflaheimilda,
kvótakerfi); ríkið hefur leyst málið, þótt auðvitað gangi aðlögun hægt; það
er því síður en svo dæmi um vangetu „stjórnkerfisins til að móta stefnu í
málefnum þjóðfélagsins“.
Greinar þeirra Gunnars Helga og Svans eru að vísu enginn skemmtilest-
ur. En eitt er þar spaugilegt. Peir vitna í sífellu hvor í annan neðanmáls og
líka í tvo samkennara sína í stjórnmálafræði, þá Ólaf Harðarson og Ólaf
Ragnar Grímsson, stundum að nauðsynjalausu, að því er virðist. Hins veg-
ar forðast þessir menn eins og heitan eldinn að vitna í rit þeirra stjórnmála-
fræðinga, sem standa utan hópsins. Skemmtilegt dæmi er um þetta á 336.-
337. bls. Gunnar Helgi nefnir þar grein eftir Jón Porláksson í Lögréttu 1916
og greinaflokk eftir Jónas Jónsson frá Hriflu í Tímanum 1921-1922. Hann
vitnar beint í Lögréttugrein Jóns, en vísar í greinasafn Jónasar frá Hriflu,