Andvari - 01.01.1994, Síða 153

ANDVARI
UNG SKÁLD í ALDARBYRJUN
151
Undirtitill bókarinnar er býsna víðtækur og lofar miklu (hún heitir
reyndar á kápu . . .mannlífið á mölinni", en „menningin" á titilblaði).
Hætt er þó við að ýmsir verði fyrir vonbrigðum þegar þeir sjá bókina sjálfa.
Þetta er sem sé aðeins kver upp á hundrað síður, þættir um ævi Þórbergs á
því skeiði sem hnýsilegast er, mótunarárin frá 1912-24 þegar hann varð sá
ritsnillingur sem við þekkjum best og kom til ríkis með Bréfi til Láru. Þetta
tímabil er oft kennt við Unuhús sem Þórbergur var viðloða. Hann ætlaði
að skrifa sögu þeirra ára í framhaldi af Ofvitanum. Sú bók var aldrei skráð
og verður slík missa vitaskuld aldrei bætt. Samt lét hann eftir sig ýmis skrif
frá þessum tíma, þar á meðal greinar í handskrifuðu blaði Ungmennafélags
Reykjavíkur, Skinfaxa. Sigfús Daðason gaf út Skinfaxa-greinarnar og fleira
í bókinni Ólíkar persónur, og áratug síðar gaf Helgi M. Sigurðsson út sýnis-
horn bréfa og dagbóka í tveim bókum, Ljóri sálar minnar og Mitt róman-
tíska œði. Um þessar tvær bækur og vinnu útgefandans að þeim fjallaði Sig-
fús Daðason í grein í Andvara 1989. Nýja bókin eftir Helga, Frumleg hrein-
skilni, er afrakstur af grúski hans í handritasafni Þórbergs á Landsbóka-
safni. Þar er að finna mikinn heimildaforða sem fræðimenn eiga væntan-
lega eftir að ganga lengi í.
Bók Helga M. Sigurðssonar er umfram allt ævisöguleg. Hann rekur það
helsta sem úr dagbókunum er að hafa um líf Þórbergs og færir sér líka í nyt
það sem aðrir hafa um hann ritað. Sumt sem hér er tínt til bætir litlu við
það sem áður var kunnugt, svo sem samband Þórbergs og Sólrúnar barns-
móður sinnar, sem uppskátt var gert með útgáfu á bréfum Þórbergs til
hennar fyrir áratug, Bréf til Sólu, 1983. En annað er auðvitað nýtt hjá
Helga, enda hefur hann með lestri sínum öðlast meiri kunnleika á mótun-
arárum Þórbergs en nokkur annar. Það sem mestu skiptir er þó komið
fram í bókunum tveimur upp úr bréfum og dagbókum sem nefndar voru.
Hvernig varð rithöfundurinn Þórbergur Þórðarson til? Þessa hafa ýmsir
spurt sig en svarið látið á sér standa. Ferill Þórbergs er eitt af undrum ís-
lenskrar bókmenntasögu. Halldór Laxness segir í kafla í Úngur eg var sem
af einhverjum ástæðum er tekinn hér upp í viðbæti: „Furður þessa gáfaða
og sérvitra manns verða seint taldar.....Einu hefur aldrei verið svarað
um Þórberg. Hvernig stendur á því að lítt uppfræddur sveitamaður úr einu
afskektasta héraði landsins kemur til Reykjavíkur og fer að yrkja útfrá
sjónarmiðum dada, þeirrar stefnu sem þá var í burðarliðnum suðrí álfu, og
kalla má undanfara allrar nútímalistar í vestrænum heimi svo í bókmentum
sem mynd og tóni.“
Sannast að segja bætir Helgi M. Sigurðsson ekki miklu við það sem fyrri
menn hafa nefnt um mótun og þjálfun Þórbergs á rithöfundarbrautinni.
Sigurður Nordal nefndi bréfaskriftir hans í þessu sambandi og Sigfús Daða-
son bendir á þær þjálfunarbúðir sem Ungmennafélagið og Skinfaxi reynd-