Andvari - 01.01.1995, Síða 130

128
ÁRMANN JAKOBSSON
ANDVARI
Guðs, fleiri dæmi að líkja eftir. Venjur hinna helgu geta stangast á en þá er
hvor tveggja dæmi til að fara eftir: „Af því létu hinir fyrri byskupar sér hinn
sama þjóna ávallt, hver þeirra, að þeir sýndu staðfesti og jafnlyndi skaps
síns í því sem í mörgu öðru. En því lét Páll byskup sér ýmsa þjóna er hon-
um þótti því betur er fleiri tignuðust og göfguðust af honum.“ (427) Þeir
sem þjóna Páli göfgast og tignast af honum, hann er í senn andlegur faðir
hjarðar sinnar og leiðarvísir að Kristi. Arfleifð hans eru gjörðir hans og
fögur dæmi til eftirbreytni: „En við það er oss að una, ástmönnum hans er
eftir lifum, að hann hefir nálega öll þau gæði eftir sig leift er menn mega
eftir hafa . . . heilræði hans með kenningum þeim er hann kenndi í sífellu í
orðum og fögrum dæmum síns lífs“ (434-35). Fögur dæmi tengja hirði og
hjörð. Páll er nálægur undirmönnum sínum eftir dauðann þó að hann verði
ekki árnaðarmaður þeirra við Guð eins og Þorlákur helgi.
Samfélag heilagra
Ólíkar venjur Páls og fyrri byskupa sýna að hver byskup hefur sinn blæ.
Aftur á móti er kjarni hegðunar þeirra sá sami. Helgar ævisögur eru í
grunninn eins. Kjarni heilagleikans er meginatriðið, sérkenni hvers bysk-
ups aukaatriði. Sá kjarni er Kristur en helgir menn eiga þátt í honum í
kirkjunni.16 Með brúðkaupi sínu og Skálholtskirkju eignast Páll nýja fjöl-
skyldu, gengur inn í samfélag heilagra (communio sanctorum). Hugmyndin
um andlegt bræðralag heilagra á rætur sínar í orðum Krists að „sérhver,
sem gjörir vilja föður míns á himnum, hann er bróðir minn og systir og
móðir.“17 Þau orð urðu ásamt bréfum Páls postula grunnur að þeirri hug-
mynd að kristnir menn eigi sameiginlegan arf í anda.18 Þó að helgir menn
leggi stund á einveru í lifanda lífi eru þeir hluti af dulrænni einingu trúaðra
á jörðu og dýrlinga á himni, eins líkama sem hefur Krist að höfði. Það sést
á myndum á veggjum kirkna, í helgiritum og í trúarjátningunni sjálfri.19
I Páls sögu byskups speglast þessi hugmynd. Páll er hluti af mikilli heild,
fulltrúi helgra manna á öllum tíma. Hann er aldrei einn. Að kjöri hans
koma andlegir og veraldlegir höfðingjar. Brandur byskup „kaus Pál til ut-
anferðar“ og er hann víkst undan verða margir til að telja honum hughvarf,
bæði „bræður hans og aðrir ástvinir hans.“ (411) í vígsluförinni sést að Páll
er hluti af bræðralagi andlegra og veraldlegra kirkjuhöfðingja. Nefndir eru
til sögu konungarnir Sverrir og Knútur, erkibyskuparnir Eiríkur og Absal-
on, Þórir byskup í Hamri, Pétur byskup í Róiskeldu, munkarnir í Hér-
aðsvaði og sjálfur páfinn. Það þarf þrjá byskupa til að vígja Pál (412-3).
Þegar hann kemur heim býður hann Brandi byskupi og „öðrum sínum vin-