Andvari - 01.01.1995, Page 133

ANDVARI
ÁSTVINUR GUÐS
131
þátt í málamiðlun (421, 427-30). Páll er einnig umkringdur vinum. Hann og
kona hans eiga „hvarvetna ætíð skamms bragðs“ vegna góðvildar vina
enda er Páll „þýður við alla vini sína og góða menn.“ (410) Þegar Páll skor-
ast undan byskupstign eru „bræður hans og aðrir ástvinir hans“ fremstir í
flokki að telja honum hughvarf (411) og við banabeð hans eru „synir hans
og bræður og margir aðrir ástvinir hans.“ (433) Gjafir styrkja bræðralag og
vináttu Páls við báðar fjölskyldur sínar. Hann gefur Absalon og Eiríki gull-
hringa og öðrum sem koma að vígslu hans gersemar. Síðan heldur hann
vinum sínum á íslandi veislur hvað eftir annað og unir best „er hann gladdi
vini sína sem flesta og vandamenn í veislum virðulegum með ástúð og skör-
ungskap.“ (413-4) Megináherslu fær vinátta hans og annarra kirkjuhöfð-
ingja. Aður en slettist upp á vinskapinn gera þeir Guðmundur Arason
„mikla sæmd sín í milli með veislum og fégjöfum.“(421) Þórir erkibyskup í
Niðarósi og Nikulás byskup í Osló senda honum og virðulegar gjafir (431)
og Páll sendir gjafir á móti.
Einstaklingurinn og hið almenna
Páls saga er ekki saga eins kirkjuhöfðingja heldur allra í ljósi eins og eins í
ljósi allra. Hlutverk erkibyskupanna og annarra preláta er að sýna að Páll
er einn limur líkama sem á sér marga limi, ólíka kirkjuhöfðingja sem eru
þó eins. Saga hans er saga þeirra. Innsti kjarni einstaklingsins á miðöldum
var ekki hið einstaka heldur hið almenna. í sköpunarsögunni segir að Guð
hafi skapað manninn í sinni mynd (Et creavit Deus hominem ad imaginem
suam). Sú mynd Guðs (imago Dei) er kjarni einstaklingseðlisins.29 í endur-
reisn 12. aldar verður vart mikillar innleitni. Menn leita að innri manni sínum
(homo interior), sál (anima) eða sjálfi (seipsum) en þar er ekki á ferð sama
einstaklingseðli og sett var í öndvegi í rómantík 18. og 19. aldar. Innsti kjarni
mannsins er mynd Guðs og þróun sjálfsins er í átt að því. Helgir menn
hegða sér eins því að þeir eru nær þeim almenna kjarna en aðrir.30
I því samhengi er áhersla Páls sögu á bræðralag heilagra auðskilin. Það
sem aðskilur hann og aðra réttláta kirkjuhöfðingja er hjóm. í því ljósi ber
og að skilja hefðbundna byggingu Páls sögu, biblíuvísanir hennar og ritklif.
Páls saga er hluti af hefð sem hefur verið líkt við lím sem bindur marga
ólíka helga menn saman.31 Þar tíðkast að auka við efni úr öðrum helgum
ævisögum (amplificatio) sem lesandi eða hlýðandi ber kennsl á. Kennslin
(anagnorisis) eru meginþáttur helgisögu og áminning um einingu helgra
manna í ást á Guði og eftirlíkingu eftir gjörðum hans.32 Frumleiki er einskis
virði í helgiriti. Bygging Páls sögu fellur vel að dæmigerðri byggingu lífs-