Andvari - 01.01.2004, Side 79

hjalti hugason
Kristur og framtíðarlandið
Trúarleg minni í Ijóðum Jóhannesar úr Kötlum
1926-1952
Inngangur
I þessari grein verður fjallað um tvö trúarleg minni í kveðskap Jóhannesar úr
Kötlum (1899-1972) á tímabilinu frá því fyrsta Ijóðabók hans Bí, bí og blaka
kom út 1926 þar til Sóleyjarkvæði birtist 1952. Þessi minni eru Kristur eða
mannssonurinn og eftirvæntingarfull framtíðarsýn Jóhannesar. Því er síðar-
nefnda þemað talið trúarlegt að vonarrík framtíðarsýn er ríkur þáttur í krist-
inni trúarhefð og kallast á fagmáli guðfræðinnar eskatólógía (Eschatologie)
sem merkir orðræða um hina hinstu tíma. Kristin eskatólógía kemur skýrt
fram í lokaorðum trúarjátningarinnar frá Níkeu en þar segir: „Ég ... vænti
upprisu dauðra og lífs hinnar komandi aldar.“' Hjá Jóhannesi liggur áherslan
a síðari liðnum og kemur hún víða fram.
Ljóð eru heill heimur útaf fyrir sig þar sem form og inntak haldast í hend-
ur svo vart verður sundur skilið. Merking ljóðs liggur enda oft og tíðum í
samspili forms og inntaks. Á þetta benti Einar Bragi í ritdómi um eina af
bókum Jóhannesar. Þar segir hann: „Veruleiki ljóðs er ekki yrkisefnið sjálft,
heldur mynd þess. í góðu ljóði hverfur yrkisefnið í mynd sína, verður hún.“2
f þessari grein verður að mestu horft framhjá þessum sannindum og grafist
fyrir um inntak eða boðskap Ijóðanna jafnvel óháð mynd þeirra og formi.
hLörgum kann að virðast þessi vinnuaðferð ljóðfjandsamleg. Hér er þó ýmis-
% til málsbóta.
Mikinn hluta ferils síns var Jóhannes úr Kötlum boðandi baráttuskáld.3
Þessi staðreynd veldur því að í mörgum ljóðum hans drottnar boðskapurinn
yfir formi og ljóðmáli svo að vart getur talist misþyrming að draga boðskap-
lun fram. Má benda á að í einu ljóða sinna gefur Jóhannes í skyn að mat hans
se að inntak ljóðanna sé forminu æðra eða eins og hann segir: