Andvari - 01.01.2004, Side 114

112
GUNNAR KARLSSON
ANDVARI
En þetta eru upphafsorð Guðjóns:
Karlmenn í Amarfirði láta sér fátt fyrir brjósti brenna. Fjörðurinn er einn af þeim
stærstu og dýpstu á landinu, galopinn fyrir úfnum útsæ og girtur þverhöggnum
hamramúlum. Hér er fátt sem minnir á mildi og blíðu. Til að lifa af þurfa menn að
sækja lífsbjörgina á dálitlum fleytum frá ystu nesjum, Svalvogum, Kópavík og
Verdölum, og sjórinn, stórlega varasamur og dyntóttur, hefur dregið þá marga niður
í djúpin.54
Að því leyti er aðferð þeirra Páls Eggerts og Guðjóns þó svipuð að þeir eru
báðir tryggir við tímaröðina og skrifa sögu fremur en greiningu. Guðjón
gengur jafnvel enn lengra í þessu. Hjá Páli Eggert höfðu kaflar þó ákveðin
heiti og fjölluðu hver um sig að mestu um eitthvað sérstakt, stjómmál, fræða-
störf eða heimilishagi. Hjá Guðjóni eru kaflar aðeins tölusettir og geta því
rúmað hvað sem er á sínum tíma. Svo dæmi sé tekið af kaflanum þar sem
segir frá fjárhagsnefndinni og tillögum hennar, 15. kafla í síðara bindinu, þá
er raunar sagt frá skipun nefndarinnar í lok næsta kafla á undan. 15. kafli
hefst síðan á hálfri blaðsíðu um starf nefndarinnar. Þá kemur blaðsíða um
flutning Ámasafns í bókasafnshúsið við Fjólustræti haustið 1861. Síðan er
álit fjárhagsnefndarinnar rakið í tæplega þriggja blaðsíðna löngum texta.
Næstu blaðsíður fara í tilveru Hafnar-íslendinga frá rigningasömu sumri
1862 og fram á vetur. Næst segir frá áformum nokkurra þeirra um að gefa út
nýtt tímarit, efni sem kemur Jóni Sigurðssyni að því leyti við að það hefði
keppt við Ný félagsrit ef eitthvað hefði orðið úr. Síðan er sagt frá greinaskrif-
um Jóns í norska blaðið Christiania Intelligentssedler 1862-63. Þá segir frá
bréfaskiptum Jóns við Konrad Maurer um sama leyti. Kaflinn endar svo á því
að Jón tilkynnir stiftamtmanni að hann ætli ekki að sækja Alþingi árið
1863.55 Hér er nánast farin annálsleið í gegnum söguna, þótt litríkur frásagn-
arhátturinn minni ekki á annál. Þetta annálsform er styrkt með því að ártöl
þess árs sem er frásagnarefni hverju sinni er sett sem hlaupatitill á hverja
hægriblaðsíðu. Það er snjöll og einföld leið til að leiðbeina fólki að átta sig á
tímaframvindu og bætir verulega upp innihaldsleysi kaflafyrirsagnanna.
Sagnfrœði
Annálar miðla söguefni á sama hátt og raunveruleikinn gerir. Form þeirra
getur því gefið sögu sterkan raunveruleikablæ. En sagnfræði leitast við að
komast undir blæ raunveruleikans, að greina hann fremur en skynja, og þess
vegna er annálsform ekki heppilegt til að miðla fræðilegri sagnfræði. Efnisat-
riði fara gjaman á dreif vegna þess að þau eiga sér stað á ólíkum tímum.