Andvari - 01.01.1895, Blaðsíða 89
59
'hlýtur mest af grjóti því, er komið hefir úr upp
varpinu, að hafa fallið þar niður á jökulinn. Sveinn
Pálsson getur þess, að milli hnúkanna á jöklinum
bendi landslagið á ógurlega stóran gíg, sem hulinn
sé jökli. Um hálsaranann milli Hofs og Hnappa-
valla hefir ekkert hlaup farið, þvi þar hlífa háir
hnúkar og múlar undirlendinu; hlaupin hafa klofnað
og runnið niður á báða vegu austur og vestur af
jöklinum. Vestnrbyggðin í Öræfum hefir eyðzt af
hlaupum úr Kotárjökli, Virkisjökli og Svínafellsjökii,
og er mjög liklegt, að þeir hafi hlaupið allir. Fyrir
hlaupið var Rauðilækur aðalkirkjustaður í Öræfum;
þar var efnuð kirkja, er átti bæði jarðir og ítök
víða um Öræfi og töluvert lausafé; tveir máldagar
þeirrar kirkju eru enn þá til (1179 og 1343). Um
Rauðalæk segir »fornbýlalýsingm« 1742: »Þessi
bær halda menn að staðið hafi nærri suður frá Svína-
‘felli, fram undan falljöklinum, sem er milli Svina-
fells og Sandfells, nærri i suðaustur frá Smjörsteini,
sem stendur þar í falljöklinum; hefir þar sézt til
tópta fyrir 30 árum, en er nú 'allt í aura komið.
Skammt frá bæjarstaðnum rennur á sú, er Virkisá
heitir«. Dr. Kr. Kálund getur þess, að Úlfarsa sú,
er annállinn segir að hafi hlaupið á staðinn, sé sama
og Virkisá, en nafnið hafi breytzt af ritvillum ann-
álsritara, og er þaðmjög sennilegt. Kirkjujarðir frá
Rauðalæk voru Bakki, Langanes og Hlaðnaholt; um
tvo seinni bæina vita menn nú ekkert, livar þeir
hafa verið; í máldögunum er líka getið um Sand-
höfða, Krossholt, Skammstaði, Steinsholt og Nes, er
menn engar sagnir hafa um; graslendið fyrir neðan
vesturbyggð Öræfarma hefir á 14. öld verið miklu
breiðara en nú, og getur vel verið, að ýmsir bæir
hafi staðið þar, sem nú eru vötn og aurar Skeiðar-